“Budjet hisobi” kafedrasi

Rivojlangan mamlakatlarning davlat to’lovlaripi amalga oshirish 

uslubiyati

1

 

 

 

Mamlakatlar 

 

 

Tavsiflar 

Avstraliya 

Moliya  vazirligi  to’lovlarni  cheklar  chiqarish  yoki 

mablag’larni g’aznachilikning yagona hisobraqami (G’YaH) 

- Avstraliya uyushmasining davlat hisobraqamidan chiqarish 

orqali amalga oshiradi. 

Frantsiya 

Moliya  vazirligining  davlat  hisob  xizmati  hududiy  kassa 

                                                           

1

 Eshnazarov T. G’aznachilikning yagona hisobvaragi: nazariya va amaliyot. \\ Moliya. 2009 yil.  1-son. 41 bet. 

 

---

205 

 

boshqarmalariga  to’lovlarni  chek  chiqarish  yoki  pul 

mablag’larini G’YaHdan ko’chirish orqali amalga oshiradi. 

Germaniya 

Xuddi  Frantsiya  amaliyotiga  o’xshaydi,  lekin  mablag’larni 

o’tkazish elektron shaklda amalga oshiriladi. 

Yaponiya 

Tarmok  vazirliklarining  nazoratchilari  to’lovlarni  cheklar 

yoki  Yaponiya  bankida  ochilgan  G’YaHdan  ko’chirish 

orqali amalga oshiradi. 

Angliya 

Tarmoq  vazirliklari  to’lovlarni  cheklar  yoki  G’YaHdan 

ko’chirish  orqali  (Angliya  bankidagi  bosh  g’azna 

hisobraqami orqali) amalga oshiradi. 

AQSh 

AQSh  G’aznachiligi  to’lovlarni  cheklar  chiqarish  yoki 

mablag’larni  G’YaH  -  Nyu-York  Federal  zahira  bankining 

g’azna hisobraqami orqali amalga oshiradi. 

 

Qayd etilgan mamlakatlarning barchasida to’lovlar nazorati g’aznachilikning 

yagona hisobraqami orqali amalga oshiriladi. Bu hisobraqamning aniq ko’rinishi 

turli  mamlakatlarda  turlichadir.  Yuqorida  qayd  etilgan  mamlakatlarning  qariyb 

barchasida g’aznachilik amalga oshirilgan xarajatlari nazoratini markaziy bankda 

ochilgan yagona hisobraqami orqali, ya’ni bosh kitobi tizimi orqali nazorat qiladi. 

Bu  mamlakatlarda  davlat  to’lovlari  4-jadvalda  aks  ettirilgan  tartibda  amalga 

oshiriladi. 

Yuqorida  keltirilgan  mamlakatlar  G’aznachilik  Yagona  Hisobraqami 

tuzilishi jadvalda keltirilgan. (5-jadval)

 

Berilgan  jadval  ma’lumotlaridan  ko’rinib  turibdiki,  Frantsiya  va 

Germaniyada  G’aznachilik  Yagona  Hisobraqami  hududiy  kassa  boshqarmalari 

hisobraqamini  o’z  ichiga  oladi,  Yaponiya  G’aznachilik  Yagona  Hisobraqami 

Yaponiya  bankining  hisobraqamini  qamrab  oladi.  Angliyada  tarmoq  vazirliklari 

G’aznachilik  Yagona  Hisobraqami  mablag’dan  to’la  hajmda  foydalana  oladi, 

ammo jamlanma daromad fondidan bu hisobraqamlarga mablag’larni ko’chirish, 

jamlanma  har  kunlik  balans  va  ularning  hisobi  g’aznachilik  nazorati  ostida 

bo’ladi. 

Angliyada AQSh kabi soliq-budjet sohasidagi asosiy javobgarlik to’g’ridan-

to’g’ri  g’aznachilikka  yuklatilgan.  Germaniyadan  tashqari  boshqa  barcha 

mamlakatlarda  budjet  muassasalari  o’z  hisobini  yuritadi,  ammo  ularning  tizimi 

to’lik  markaziy  hisob  tizimiga  birlashtirilgan,  bu  tizim  Moliya  vazirligi 

tomonidan 

boshqariladi. 

Mamlakatda 

Moliya 

vazirligi 

barcha 

budjet 

muassasalariga  hisob  yuritish  borasida  to’liq  xizmat  ko’rsatadi.  Bu  xizmat 

to’lovlarni  amalga  oshirishning  barcha  bosqichlarini  o’z  ichiga  oladi.  Yaponiya 

banki  hukumat  uchun  paralel  ravishda  budjet-soliq  sohasidagi  barcha  hisob-

kitoblarni  yuritadi,  shuningdek,  Moliya  vazirligi  umumiy  buxgalteriya  hisobi  va 

hisobotini boshqarish va tartibga solish bo’yicha javobgar.