|
Texnologiyalar
Wiki-sahifalar - bu HTML teglari yoki HTMLga qaraganda matnga qulayroq bo'lgan maxsus viki belgilaridan foydalanishi mumkin bo'lgan mazmuni oddiy matn bo'lgan maqolalar. Havola yoki tugma yordamida wiki-saytga tashrif buyuruvchi istalgan mavjud sahifa matnining o'zgartirilgan versiyasini tahrirlashi va saqlashi yoki yangisini yaratishi mumkin. Vikipediyada matnni nashr qilish tartibi ikkita tugmachaga qisqartirildi - tahrirlash va saqlash.
Vikipediya maqolalarining ma'lum bir qismi avtomatik ravishda "bo'sh joylar" yaratiladi. Har qanday muallif matndagi atama yoki iborani mavjud bo‘lmagan maqolaga havola sifatida belgilasa, Vikipediya avtomatik ravishda matnni o‘z ichiga olgan yangi shablon maqolasini yaratadi: “maqola hali yozilmagan, uni yozishingiz mumkin”. Ushbu havolaga kirgan mualliflar "qo'g'irchoq" ning mazmunini kengaytiradilar. Masalan, Vikipediyada matematik formulalarni nashr qilish uchun ilmiy-texnikaviy xarakterdagi matnlarni tayyorlashda keng qoʻllaniladigan maxsus maqsadli dasturlash tili boʻlgan TeX belgisi qoʻllaniladi, uning yaratuvchisi D.Knut edi.
Bu tilda noldan cheksiz x gacha bo‘lgan yig‘indi formulasini n ning n omiliga bo‘linishigacha ifodalash uchun maqoladagi kodni yozish kifoya: < math >\ sum _{ n =0}^\ infty \ frac { x ^ n } { n !} .
Muallifning xohishiga va maqolalar matnlarida yozilgan formulalarning murakkabligiga qarab, PNG formatidagi formulalar tasvirlari yoki oddiy HTML kodlari yaratiladi. Brauzerlarning funksionalligi oshgani sayin, boy HTML yoki MathML kodlari yaratilishi kutilmoqda.
Barcha viki-maqolalarni tahrirlash tarixi ma'lumotlar bazasida saqlanadi (maqolani tahrirlash interfeysidagi "Tarix" tugmasi), maqolaning har qanday tahriri ekranda chaqirilishi va oxirgisi sifatida saqlanishi mumkin.
Ushbu saytning deyarli har qanday sahifasini tahrirlash mumkin. Maqolani tahrirlash uchun:
- tahrirlash tugmasi yoki tahrirlash havolasini bosing (maqola bo'limi uchun), shundan so'ng maqola (bo'lim) matni bilan shakl ochiladi;
- maqola matniga kerakli o‘zgartirishlar kiritish;
- nazorat qilish uchun kiritilgan o'zgartirishlar ro'yxatini ko'ring ("Tahrirlangan tahrirlar" tugmasi);
- maqola matnini oldindan ko‘rish orqali tahrirlar to‘g‘riligiga ishonch hosil qiling (“Ko‘rib chiqish” tugmasi);
- "Tahriringizning mohiyatini qisqacha tavsiflang" maydonini to'ldiring;
- "Sahifani saqlash" tugmasini bosing.
Maqolaning matnida o'qishni yaxshilash va giperhavolalar (wiki havolalari) yaratish uchun siz oddiy va shaffof bo'lgan wiki belgilaridan foydalanishingiz mumkin.
Vikipediya hatto yangi boshlanuvchilar uchun ham tez va tushunarli avtomatlashtirilgan yaratish va butun sayt bo'ylab hujjatlar o'rtasidagi giperhavolalarning yaxlitligini saqlashga ega. Vikipediyadagi hal qilinmagan havolalar bilan bog'liq muammo shunchaki mavjud emas. Maqolaga giperhavola yaratish uchun HTMLda bo'lgani kabi (Link name va h.k.) murakkab sintaksisni yodlash shart emas. wiki belgisini kiritish Havola qilmoqchi bo'lgan maqola sarlavhasini ikki kvadrat qavs ichiga kiriting - [[Maqolaning sarlavhasi]].
Agar havola ko'rsatilgan maqola mavjud bo'lmasa, u holda havola yaratiladi, lekin matn odatdagi ko'k emas, qizil rangda bo'ladi. Ushbu havolani faollashtirish orqali siz maqola shabloniga o'tishingiz va uni yozishingiz mumkin, aslida shablonni tuzatasiz. Shunday qilib, Vikipediyada uch xil havolalar mavjud - mavjud maqolalarga, hali yozilmagan maqolalarga va tashqi veb-resurslarga, masalan, [http://chip.ua/ "CHIP"] belgilashdan so'ng, siz mumkin. brauzer oynasidagi ko'k qutiga qarang CHIP havolasi.
Wiki muhitida, albatta, jadvallardan ham foydalanish mumkin, ularni formatlash HTML bilan solishtirganda soddalashtirilgan, ammo ikkinchisini sevuvchilar HTML jadvallarini Wiki tizimi sintaksisiga interaktiv konvertordan foydalanishlari mumkin, unga quyidagi manzilda kirish mumkin. : http://www .wackyboy.com/ConvertHtmlTableToWikiTable.html.
Vikipediya maqolalari, yuqorida aytib o'tilganidek, har kim tomonidan tuzatilishi va to'ldirilishi mumkin - va tahrirlar soniga ko'ra, ro'yxatdan o'tgan Vikipediyachilar barcha matn mualliflarining 50% ni tashkil qiladi.
Alohida matnlarni muhokama qilish uchun siz maqola matnidan so'ng darhol Muhokama tugmasidan foydalanishingiz mumkin.
Jismoniy jihatdan, Vikipediya Qo'shma Shtatlarda joylashgan 25 ta serverda joylashgan. Serverlar Linux (RedHat 9 va Fedora Core) bilan ishlaydi. Ikkisi ma'lumotlar bazasini (MySQL) saqlaydi, uchtasi so'rovlarni keshlash uchun ishlatiladi (Squid), o'n beshtasi veb-server sifatida ishlaydi (Apache). Qolganlari pochta va/yoki DNS serverlaridir. Loyiha mavjud bo'lgan davrda Wiki dasturi uch marta o'zgargan. Hozirda WikiMedia notijorat tashkiloti tomonidan Vikipediya uchun maxsus ishlab chiqilgan PHP 4 da yozilgan Mediawiki 1.3.1 ochiq kodli dasturiy ta'minotdan foydalanilmoqda. Boshqa Vikipediya loyihalari bir xil dasturiy ta’minotda ishlaydi, masalan, Wiki Tutorial, Wiki Dictionary, Wiki News va boshqalar. Vikipediya LiveJournal bilan ham mafkurada, ham texnologiyada juda ko'p umumiyliklarga ega. Wiki texnologiyasi va livejournallarning umumiy xususiyatlaridan biri shundaki, hujjatlar ma'lumotlar bazasida saqlanadi va hech qanday versiya yo'q qilinadi. Hujjatning minimal o'zgarishi ham yangi versiyani yaratadi.
Joriy versiya har doim eng so'nggi hisoblanadi, lekin har doim istalgan qadamni orqaga qaytarish mumkin.
Hozirda Vikipediya loyihalari Perlbal server yukini taqsimlash tizimidan va LiveJournal kabi Danga tomonidan ishlab chiqilgan memcached ma'lumotlarni optimallashtirish tizimidan foydalanadi. Vikipediyachilar muloqot uchun nafaqat ko'p funksiyali viki-interfeysdan, balki, masalan, rus loyihasi ishtirokchilari o'zlarining ru_wikipedia hamjamiyatiga ega bo'lgan jonli jurnaldan faol foydalanadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
