|
Qanday tovarlar va hizmatlar ishlab chiqariladi?
Bozor tizimi muayyan turdagi va miqdordagi xizmat va tovarlarni ishlab chiqarishni qanday hal etadi? Bu savolga jo’yali javob mana bunday: Doimiy foyda keltirayotgan xizmat va tovarlar ishlab chiqarilaveradi va foyda keltirmayotganlari ishlab chiqarilmaydi. Daromatlar va kamomatlar mahsulot sotuvidan tushadigan umumiy tushumlar (UT) va o’sha mahsulotlarning ishlab chiqarishning umumiy muqobil narxi (MN) o’rtasidagi farqlaridir. (Iqtisodcgilar uchun esa, iqtisodiy narxlarga mehnatga to’lanadigan to’lovlargina emas, balki tovar ishlab chiqarishda ishlatilgan boshqa resurslarni jamlash va tashkillastirish uchun sarflangan harajatlar ham kiradi.)
Sanoatdagi davomiy iqtisodiy foyda (UT>MN) mahsulot ko’lamini kengaytirishga va resurslarni o’sh sanoatga yo’naltirishni taqozo qiladi. Amaldagi karxonalar o’sib boradi va yangilari qo’shiladi. Shunday qilib, sanoat ko’lami kengayadi. Sanoatdagi davomiy iqtisodiy kamomat (UT
Mahsulot va xizmatlar qanday ishlab chiqariladi?
Mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarishda qanday texnologiya va resurs manbaalardan foydalaniladi Mahsulot ishlab chiqarish qanday tashkillashtiriladi? Bunga javob: tovar ishlab chiqarishda eng kam harj talab qilinadigan usul texnikalardir. Raqobat bozordan yuqori narx bilan ishlaydigan ishlab chiqaruvchilarni siqib chiqarishi tufayli, foydalilik dajasi o’sha ishlab chiqaruvchidan tovarlarni eng kam harj sarflab ishlab chiqarishni talab qiladi.
Bunday kamharjli mahsulot ishlab chiqarishga erishish uchun korxonalar mehnat va kapitalning eng muqobil o’rtalamasidan foydalanib, o’sha resurslarning mahsuldorligi va narxlarni shunga yo’naltiradi. Bu yana ishlab chiqarish texnikalari yetkazib berish harajatlari va mahsulot ishlab chiqarishga maksimal darajada mos keladigan qilib joylashtirishni taqozo qiladi. Eng kamharj mahsulot ishlab chiqarish tovar ishlab chqarishda iqtisodiy jihatdan eng samarali texnikalardan foydalanishni taqozo qiladi. Eng samarali ishlab chiqarish texnikalari quyidagilarga bog’liq bo’ladi:
Mavjud texnalogiya, ya’ni nazarda tutilgan tovarni ishlab chiqaruvchi turli resurs manbaalaridir.
Kerakli resurslarning narxlari
Agar texnikalarning bozordagi narxlari baland bo’lsa, ma’lum turdagi tovarlarni ishlab chiqarishda bir necha kamharjli resurslarni talab qiladigan turidan foydalanish iqtisodiy jihatdan samarasiz bo’lishi mumkin. Daromat va resurs harajatlari dollar va sentlar bilan o’lchanadigan bo’lsa, iqtisodiy samaradorlikka tanqis resurslardan iloji boricha kamroq sarflab ma’lum turdagi mahsulot ishlab chiqarish orqali erishish mumkin. Aytaylik, 15 dollarlik yuvinish sovuni ishlab chiqarish uchun eng kam mablag’ sarflash eng samarali natija bo’lishi mumkin.
Mahsulotni kimlar sotib oladi?
Bozor tizimi umumiy mahsulotning taqsimlash orqali ikki hil ko’rnishni oladi. Umuman olganda, xohlagan mahsulot iste’molchilarga taqsimlanishi mumkin, uning amaldagi bozor narxini iste’molchilar to’lashga xohish va qurbi etgan taqdirdagina Ba’zi mahsulot, aytaylik, kichik yaxta 3000 dollar tursa, unda qurbi yetgan haridorlar ularni sotib olishlari mumkin. Qurbi yetmaganlari uni sotib ololmaydi. Yaxtalar va shu turdagi boshqa tovarlarni sotib olish imkoniyati haridorlarning daromat miqdorlari va tovarlarni raqobatbardoshlik hamda narxlari kabi boshqa omillarga bog’liq bo’ladi.
Agar haridorlar yetarlicha daromat va pul mablag’lariga ega bo’lgan taqdirda, ular bularni sotib olishlari mumkin bo’ladi.Ularning daromatlari- ning miqdori (1) ular ta’minlab bera olishi mumkin bo’lgan resurslar hamda mulk miqdorlariga hamda (2)
resurslar bozorida o’sha resurslarning narxlariga bog’liq bo’ladi. Resurs narxlar (oyliklar, stavkalar, ijara, foyda kabilar) har bir insonning daromat miqdorlarini belgilaydi va, shuning uchun, har bir insonning sotib olish imkoniyatiga bog’liq bo’ladi. Agar soatiga 200 dollar pul ishlab topadigan huquqshunos va soatiga 10 dollar ishlab topadigan ishchi yiliga ishlab topish uchun bir hil vaqt sarflasa, huquqshunos ishchiga qaraganda o’sha berilgan muddat ichida iste’mol mahsulotlaridan 20 barobar ko’qroq sotib olishi mumkin bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
