|
. Bozor muvozanati
1.1 Muvozanat bahosi va muvozanat miqdori
Bozor muvozanatining mavjudligi va o'ziga xosligi
Balans barqarorligi
L. Valras va A. Marshall bo'yicha muvozanat modellari
1.5 Bozor muvozanatining o'zgarishi sabablari va mexanizmlari
O'rgimchak modeli
1.7 Bir zumda, qisqa va uzoq muddatda muvozanat
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
Kirish
Ishning maqsadi: bozor elementlarini tavsiflash va bozor muvozanatini o'rnatish mexanizmini o'rganish.
Maqsadga muvofiq quyidagi vazifalarni hal qilish kerak:
bozor tushunchasini aniqlash;
bozor talabi va taklifini aniqlash;
muvozanat bahosi va muvozanat miqdorini aniqlash;
bozor muvozanatining o'zgarishi sabablari va mexanizmlarini o'rnatish;
bozor muvozanati modellarini ko'rib chiqish;
oniy, qisqa, uzoq davrlardagi muvozanatni ko'rib chiqing.
Bozor muvozanati va muvozanat bahosi tushunchasi
Bozor muvozanati - bozordagi talab (D) va taklif (C) muvozanatda bo'lgan vaziyat bo'lib, u muvozanat narxi (Pe) va muvozanat hajmi bilan tavsiflanadi. Bular. talab hajmi (QD) berilgan muvozanat bahosidagi (Pe) taklif hajmiga (QS) teng (1-rasm).
Yuqorida talab va taklif alohida ko'rib chiqildi. Endi biz bozorning bu ikki tomonini birlashtirishimiz kerak. Talab va taklifning o'zaro ta'siri muvozanatli narx va muvozanat hajmini yoki bozor muvozanatini hosil qiladi.
Boshqacha qilib aytganda, bozor muvozanati - bu mahsulotga bo'lgan talab uning taklifiga teng bo'lgan bozordagi holati.
L. Valras va A. Marshall bo'yicha muvozanat modellari
Muvozanat bahosini o'rnatishni o'rganishda ikkita yondashuv mavjud: L. Valras va A. Marshall.
L. Valrasning yondashuvidagi asosiy narsa talab va taklif hajmidagi farq fig. 2.5. Agar bozor narxi P1> PE bo'lsa, unda taklif QS1>QD1 talabdan katta bo'lsa, bozorda ortiqcha taklif mavjud (P1 bahoda), ortiqcha QS1 - QD1 ga teng. Sotuvchilar o'rtasidagi raqobat natijasida PE narxi tushadi va ortiqcha yo'qoladi. Agar bozor narxi P2> PE bo'lsa, unda talab QD2> QS2 taklifdan katta bo'lsa, bozorda talabning ko'pligi (P2 bahosida), ya'ni kamomad QD2 - QS2 ga teng bo'ladi. xaridorlar raqobati natijasida narx PE ga ko'tariladi va tanqislik yo'qoladi.
Valrasiya nazariyasini kengaytirish
2.5-rasm. L.Valras bo'yicha bozor muvozanati.6
A.Marshallning yondashuvidagi asosiy narsa P1 va P2 narxlari o'rtasidagi farq 2.6-rasm. A.Marshall sotuvchilar, eng avvalo, talab narxi va taklif bahosi o'rtasidagi farqga munosabat bildirishidan kelib chiqadi.
Bu bo'shliq qanchalik katta bo'lsa, taklifni oshirish (yoki kamaytirish) uchun rag'bat shunchalik ko'p bo'ladi. Taklifning ko'payishi (yoki kamayishi) bu farqni kamaytiradi va shu bilan narx muvozanatiga erishishga yordam beradi. L.Valrasning fikricha, taqchillik sharoitida xaridorlar, ortiqcha tovar sharoitida sotuvchilar faol bo’ladi. A. Marshall versiyasiga ko'ra bozor kon'yunkturasini shakllantirishda doimo hukmron kuch bo’lib, tadbirkorlar hisoblanadi.
2.6-rasm. A. Marshall modeli bo'yicha bozor muvozanati.
Muvozanat narxi odatda, iste'molchilar kutgan maksimal narxdan past bo'ladi, bu birinchi navbatda muvozanat narxidan PE maksimal Pmaxgacha bo'lgan mahsulotni sotib olishi mumkin bo'lgan, boy iste'molchilar mahsulotni bozor bahosida sotib oladilar 2.7-rasm.
Bozor – alohida, mustaqil qaror qabul qiluvchi xo'jalik yurituvchi sub‘ektlar hamda sotuvchi va xaridorlar o'rtasidagi o'ziga xos shakldagi munosabatlar yigindisidir.
Bozor muvozanati modeli – iqtisodiy agentlar o'rtasidagi munosabatlarni tahlil qilishda foydalaniladi.
Bozor muvozanati – iqtisodiy sub‘ektlarni qoniqtiradigan va unga xech qanday o'zgartirish kiritishni talab etmaydigan bozor xolati.
Erkin sharoitida bozor mexanizmi muvozanat shakllangunga qadar narxlar o‗zgarishini ta‘minlab turadi. Muvozanat nuqtasida tovarning defisiti ham ortiqchasi ham, narxlar tomonidan bosim ham bo‗lmaydi. Real bozor sharoitida talab va taklif doimiy ravishda bir-birini taqozo qilib kelmaydi, biroq muvozanatni ta‘minlash tendensiyasi mavjud.
Agarda bozor o’zining ichki omillari evaziga oldingi holatiga qayta oish qobiliyatiga ega bo'lsa, bunga barqaror muvozanatli bozor deb aytiladi. Bu holatda bozorning o'z-o'zini boshqarish mexanizmi ishga tushadi. Agar bozor barqaror bo'lsa, davlat uning faoliyatiga aralashmaydi, agar u izdan chiqsa, davlatning aralashuvi shart va zarur bo'lib qoladi.
Bozorni tahlil qilish natijalari shuni ko'rsatdiki, bu yerda asosiy omil vaqt omili hisoblanadi. Vaqt omiliga bo’yicha muvozanatning turli modellari kelib chiqadi. Masalan, statistik va dinamik modellar.
Talab va taklif omillarini kompleks tadqiq qilish aniq bir tovar yokii xizmatlar bozorining sifatli tahlilini va bozor kon‘yunkturasini qisqa va uzoq muddatli kelajakda bashoratlash imkonini beradi.
Bozor muvozanati — bozordagi talab va taklifning miqdoran va tarkib jihatidan bir-biriga muvofiq kelishi. Bozor muvozanati bir lahzalik qisqa muddatli
va uzoq muddatli boʻlishi mumkin. Talab va taklif uzoq vaqt bir-biridan ajralib qolsa, Bozor muvozanati buziladi. Umuman olganda Bozor muvozanati hamma tovarlarga nisbatan va uzok, vaqt boʻlishi mumkin. Ammo juzʼiy va ayrim tovarlarga nisbatan moslikning buzilishi muqarrar. Chunki ehtiyojning yuksalishi bilan yangi talab paydo boʻladi va u darhol qondirilmaydi. Bozor muvozanatini taʼminlashning asosiy yoʻllari: tovar ishlab chiqarishni talab darajasiga yetkazish orqali bozorni toʻydirish; yetarli tovarlar zaxirasini barpo etish; talabgir tovarlar narxini oshirish, oʻtmay turgan tovarlar narxini pasaytirish; eksport va importning ortishi yoki kamayishi; aholi daromadlarining tovarlar va xizmatlar koʻpayishiga qarab ortib borishi; mehnat unumdorligining ish haqiga nisbatan tezroq oʻsishi. Bozor muvozanati maʼrifatli jamiyatda narxlar bilan bozorni tartibga solish orqali taʼminlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
