Bozor iqtisodiyoti tushunchasini tavsiflang

1. 
   Bozor iqtisodiyoti tushunchasini tavsiflang.
   

Bozor iqtisodiyoti – tadbirkorlik faoliyati, xo’jalik hisob-kitoblari, tovar va xizmatlarni ayirboshlashga, talab va taklif o’rtasida tartibga solinuvchi nisbatga asoslangan iqtisodiyotdir. Uni ba’zida erkin tadbirkorlik tizimi deb ham atashadi.

2. 
   Bozor iqtisodiyotining salbiy samarasi.
   

Bozor iqtisodining ko`zda tutilmagan salbiy samaralari quyidagilar:
 bozorni monopollashuvi xavfi; jamiyat infratuzilmasini ( transpor, ijtimoiy infratujilma, mudofaa, jamoat tartibini saklash,fundamental tadkikotlar va x.k.) rivojlantirishga ragbatning yo`kligi;
 atrof muxitni ifloshlanishi va tabiiy resurslardan samarasiz foydalanish xavfi;
 ijtimoiy tengsizlik, axoli daromadlari darajasidagi tabakalanish darajasinig o`sishi;
 resurslarni adolatsiz taqsimlanishi xavfi; - iqtisodiyotning beйaror rivojlanishi, iqtisodiy inkirozlarning ro`y berishi va x.k .

3. 
   Davlatning iqtisodiyotga ta’sir qilish vositalari
   

Davlat milliy iqtisodiyotni tartibga solishda bir qator usullardan foydalanadi. Bu usullarni umumlashtirib quyidagicha guruhlash mumkin:
bevosita ta’sir qilish usullari;
bilvosita ta’sir qilish usullari;
tashqi iqtisodiy usullar.

4. 
   Davlatning iqtisodiyotning boshqarish usullarini tavsiflang.
   

Davlat iqtisodiyotni quyidagi usullar orqali boshqaradi:
● Administrativ usul: kvotalar, litsenziyalar berish narxlarni muzlatish usuli
● Huquqiy usul: Norma va qonun qoidalar orqali xo’jalik faoliyatiga ta’sir qilish
● To’g’ridan to’g’ri usul: beg’araz subsidiyalash, dotatsiya berish va hk.
● Bilvosita usul: pul siyosati, soliq siyosati, bojxona tarif siyosati va hk.

5. 
   Iqtisodiy siyosatni amalga oshirish va baholash.
   

J. Tinbergen va G. Theil o'z ishlarida iqtisodiy siyosat vositalarining soni uning maqsadlari soniga mos kelishi kerakligini ko'rsatdilar. Faqat shu orqali iqtisodiy siyosatning eng katta samaradorligiga erishiladi. R.Mundell qo'shimcha qildiki, ushbu maqsadga erishish uchun muayyan siyosat maqsadiga eng mos bo'lgan vositadan foydalanish kerak va bunda turli davlat xizmatlarining majburiyatlarining tabaqalanishini hisobga olish muhim, ular birgalikda iqtisodiyotning umumiy vektorini belgilaydi.
Aslida, bu qoidalar iqtisodiy siyosat vositalarining samaradorligi uchun zarur shartsharoitlarni tashkil etadi. Hukumat kamida ikkita makroiqtisodiy vositaga ega - fiskal va pul-kredit siyosati, ular tarmoqlangan vositalar bilan ifodalanadi.
Bundan tashqari, hukumat qo'lidagi eng kuchli vosita - bu institutsional vositalar to'plami va aktivlar va mulklar, harbiy-texnika sanoati va boshqalar bilan ifodalangan davlat sektori hisoblanadi. Soliq vositalari, shuningdek, iqtisodiyotning rivojlanishiga kuchli ta'sir ko'rsatadigan, byudjet va davlat moliyasining hajmini belgilaydigan institutsional va moliyaviy tartibga soluvchi vositalardir. Maqsadlarni aniq belgilash zaruriyati iqtisodiy siyosat sohasida ko'pincha maqsadlarning birbiriga zid bo'lishi bilan bog'liq .
Menimcha, iqtisodiy siyosat maqsadlarini shakllantirishga ikki tamoyil asosida yondashish orqali muammoni hal qilish mumkin .
1. Maqsadlar mazmunli, adekvat, o'lchanadigan bo'lishi va ularga erishish uchun belgilangan (indikativ) muddatga ega bo'lishi kerak .
2. Maqsadlarga nisbatan"boshqarilish me'yori" mezonini qo'llash mumkin, uni maqsadlarga erishish normasi sifatida belgilab olish mumkin .
Agar boshqaruvda nazorat qilish doirasini aniqlash vazifasi mavjud bo'lsa, ya'ni samaradorlikni pasaytirmasdan bir nechta bo'ysunuvchi bo’limlar ustidan nazorat va ta'sirni ta'minlash mumkin bo'lgan holatlarda, maqsadlarning ahamiyati va ichki ierarxiyasi mavjudligi sababli makroiqtisodiy rejalashtirish sohasida savolning bir xil shakllantirilishi maqsadga muvofiqdir.
Masalan, tarkibiy o'zgarishlarni amalga oshirish uzoq muddatli maqsad bo'lib, uni amalga oshirish juda uzoq vaqt davomida iqtisodiyotning samaradorligi va raqobatbardoshligini oshirishi mumkin. Yil oxirigacha inflyatsiyani pasaytirish qisqa muddatli maqsad bo'lib, boshqa maqsadlarni amalga oshirilishiga xalaqit berishi mumkin.

6.