“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

 
Pilsbury bilan to‘qnashish 
Yangi Angliya shtatlarida muzqaymoq savdosini olib borish uchun Ben 
Dari-Farms’ga murojaat qildi. Kompaniya vitse-prezidenti Ben va Djerrining 
biznes noodatiy munosabatiga qaramay, ularning muzqaymoq “zahira”sining bir 
qismini olishga rozi bo‘ldi. 
O‘sha paytda bozordagi yuqori sifatli muzqaymoq savdosida yetakchi yirik 
amerika kompaniyasi Pilsbury Corporationga tegishli Haägen Dazs edi. Uning 
yillik tovar oboroti 4 mlrd dollardan ko‘p bo‘lib, bunda oziq-ovqat mahsulotlari 
hissasi yuqori edi. Haägen Dazs bilan bir qatorda yana Green Giant (sabzavotlar 
savdosi) va Burger King (Fast food) kompaniyalari turardi. Kevin Xeli, Haägen 
Dazs prezidenti, kompaniya asoschisi Ruben Metyusning kuyovi edi. Metyus 
Haägen Dazs’ga 1959 yil Nyug‘YOrkda asos solgan. U jarangdor olmoncha nomni 
ekzotik Yevropacha uslubga qiziqish uyg‘otish uchun saqlab qolgan edi. 1984 
yilga kelib, Ben va Djerri kompaniyasi bilan to‘qnashganda, Haägen Dazs yuqori 
sifatli muzqaymoqlar bozorida 70% hissaga ega edi.
Haägen Dazs’ning distribyutorlari bo‘lmish Dari Farms va Paul’s 
kompaniyalari Ben & Gerry mahsulotining distribyutorlari bo‘lishganini eshitgan 
Xeli ularga telefon orqali o‘z noroziligini bildiradi. Xelining fikricha, uning 
distribyutorlari uning raqiblari bilan, Ben & Gerry bozorda juda kichik ulushga ega 
ekanligi qaramasdan, hamkorlik qilmasligi kerak edi. Xelining aytishicha: “Biz 
distribyutorlarga Ben & Gerry mahsulotlari sotmang, -deganimiz yo‘q. Faqat 
ikkala kompaniya mahsulotini bir vaqtning o‘zida sota olmasliklarini va birini 
tanlashlari kerakligini aytdik”. “Ular yoki Biz” kabi shart distribyutorlarni 
sarosimaga solib qo‘ydi. 
CHak Grin: “Ben & Gerry mahsuloti bozorda arzimagan bir hissaga ega bir 
paytda, Haägen Dazs kabi yirik kompaniyaning bunday chiqishidan hayron qoldik. 
Ular biz bir qarorga kelishimizni talab qildilar.” Bunday xabar topgan Ben va 
Djerri distribyutorlar bilan maslahatlashish uchun uchrashdilar. Distribyutorlar Ben 

---

242 
& Gerry’ning salohiyatini yuqori baholab, ularning mahsuloti bilan 
shug‘ullanishdan voz kechmoqchi emasdilar, ammo Haägen Dazs’dan ham voz 
kechish ayanchli ahvolga olib kelishini bilardilar. Uchchala tomon ham 
Pilsbury’ga qarshi borganlari taqdirda yuridik xizmatlarga ehtiyoj sezib 
qolishlarini bilib, bunday muammolarni hal etish bo‘yicha katta malakaga ega 
advokat Xovi Fagetuga murojaat qilishdi. 
Xovi ham Ben va Djerri kabi antiqa shaxslardan edi. Aytishlariga qaraganda, 
u o‘zining tashqi ko‘rinishiga uncha e’tibor bermas, ba’zan yirtilgan poyafzal ham 
kiyib yurardi. Haqiqatan ham, Pilsbury o‘zini g‘alati tutganligiga qo‘shilib, u bu 
muammoga o‘z fikrini bayon etib xat yozadi.
Bu kabi hattig‘harakatlarga qarshi chiqib, Pilsbury boshqaruv hay’atiga 
quyidagicha xat yozadi: “Sizning kompaniyalarizdan bo‘lgan Haägen Dazs 
ma’muriyati Ben & Gerry kompaniyasini sindirib, uning o‘sishini bo‘g‘ib, 
faoliyatini to‘xtatishni istagan ekan. Ben & Gerry – tadbirkorlik muvaffaqiyatining 
yahhol namunasi va uning egalari kurashadilar. Haägen Dazs bozorda mahsuloti 
bilan raqobatlashishni o‘rganishi kerak. Amerikacha biznes yuritishning asosi ham 
shunda, aynan shu orqali raqobat mavjuddir.” 
Ben & Gerry’ning haqligi ravshan bo‘lsada, yuridik ustivorlik ular tomonda 
emas edi. Agar Haägen Dazs kompaniyasini yuridik jihatdan engolmas ekanlar, 
boshqa bir qurolni ishga solishga qaror qildilar. 

---

243