Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy



Download 6,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/558
Sana11.01.2022
Hajmi6,4 Mb.
#351409
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   558
Bog'liq
ЖУРАЕВ дарслик-2018

2.

 

O’tkinchi jamiyat. 

Bu bosqich markazlashgan davlatning vujudga kelishi, 

ijtimoiy  mehnat  taqsimotining  chuqurlashuvi,  hunarmandchilik  hamda  tadbir-

korlikning vujudga kelishi bilan tavsiflanadi. Jamg‘arish boshlanadi, u o‘z o‘rniga 

ega bo‘ladi.

 

Ижтимоий-иқтисодий формация  

Ишлаб чиқариш усули (базис) 

Устурма (давлат) 

Ишлаб чиқариш кучлари  

иж

ти

м



ои

й

-

си

ѐс

ий



 

ғо

ял



ар

 



иѐ

си

й,



ҳу

қу

қи



й,

ди

н



ий

лм



ий

 в

а 



ҳ.

к.



м

ун

ос



аб

ат

ла



р 

М

ос



 р

ав

иш



да

 

та



ш

ки

ло



т,

 и

до



ра

 в

а 



м

уа

сс



ас

ал

ар



  

 

Т



ақ

си

м



от

 м

ун



ос

аб

ат



ла

ри

  



А

йи

рб



ош

ла

ш



 м

ун

ос



аб

ат

ла



ри

  

И



ст

еъ

м



ол

 м

ун



ос

аб

ат



ла

ри

 



Ишчи кучи  

(малака,  

иш  

тажрибасига 



 эга кишилар) 

Ишлаб чиқариш воситалари  

Меҳнат 

воситалари 

 

Меҳнат ашѐлари  



Т

аб

ии



й 

аш

ѐ 



Х

ом

 а



ш

ѐ 

М



еҳн

ат

ни



нг

 у

муми



й 

во

си



та

ла

ри



 

М

еҳ



на

т 

қу



ро

лл

ар



и 

 

И



ш

ла

б 



чи

қа

ри



ш

 вос


ит

ала


ри

га

 мулк



чи

ли

к 



 

мун


ос

аб

ат



ла

ри

 



Ишлаб чиқариш муносабатлари  

И

ш



ла

б 

чи



қа

ри

ш



 ж

ара


ѐн

ид

а 



ю

за

га



 к

ел

ад



иг

ан

 



мун

ос

аб



ат

ла

р 



 

 

 




51 

3.

 

Industrial 

jamiyatga 

o’tish. 

Bu 


davrda 

mehnat 


qurollarining 

takomillashuvi,  sanoatda  inqilob  (to‘ntarish)  yuz  beradi.  Uning  natijasida  mehnat 

unumdorligi  o‘sadi.  Ishlab  chiqarish  infratuzilmasi  shakllanadi,  rivojlana 

boshlaydi.  Qo‘l  mehnati  o‘rniga  mashinalar  keladi.  Jamg‘arish  kam  bo‘lsa  ham 

avvalgiga nisbatan o‘sib boradi.  

4.

 

Industrial jamiyat. 

Bu bosqichda yirik mashinalashgan industriya vujudga 

keladi.  Fan-texnika taraqqiyoti jadal boradi. Yirik sanoat, ayniqsa og‘ir  industriya 

rivojlanadi.  Sanoat  iqtisodiyotning  yetakchi  sohasiga  aylanadi.  Urbanizatsiya 

(shahar  aholisining  ko‘payishi)  ro‘y  beradi.  Jamg‘arish  jadal  boradi,  keyingi 

bosqich uchun asos yaratiladi. 



5.

 

Ommaviy  iste’mol  jamiyati. 

Bu  bosqichda  ommaviy  iste‘mol  tovarlari 

ishlab  chiqarish  ustuvor  ahamiyatga  ega  bo‘ladi.  Aholiga  xizmat  ko‘rsatish 

sohalari  rivojlanadi.  Uzoq  muddat  foydalaniladigan  iste‘mol  tovarlarini  ishlab 

chiqarish  yetakchi  o‘ringa  chiqadi.  Mamlakatning  ishlab  chiqarish  salohiyati 

iste‘mol  uchun  ishlaydi.  Bu  kontseptsiyada  rivojlanish  asosini  ishlab  chiqarish 

kuchlarining rivojlanishi tashkil etadi. 

Mulkning tarkibi jihatidan ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar  monostrukturali hamda 

polistrukturali  tizimlarga  ajratiladi.  Bunday  yondashuvda  ijtimoiy-iqtisodiy 

tizimlarga  bir  mulk  shaklining  hukmron  bo‘lishi  yoki  mulk  shakllarining  xilma-

xilligi nuqtai nazaridan qaraladi. 

Monostrukturali,  ya‘ni  bir  mulk  shakli  hukmron  bo‘lgan  tizim  mulkiy 

monopoliyaga  asoslanadi.  Bu  hukmronlik  xususiy  mulk  yoki  davlat  mulkining 

hukmronligi  bilan  ajralib  turadi.  Yakka  mulk  monopoliyasiga  tayangan  iqtisod 

monotizm  yoki  monoiqtisod  hisoblanadi.  Qadimiy  Sharqda  u  davlat  mulkiga 

asoslangan  «osiyocha  ishlab  chiqarish  usuli»  bo‘lib,  ishlab  chiqarish  omillari 

davlat  qo‘lida  to‘plangan.  Yer,  suv,  har  xil  inshootlar,  hatto  ish  kuchi  ham 

davlatniki bo‘lgan.  

G‘arbda esa monoiqtisodiyot asosan xususiy mulk monopoliyasiga tayangan. 

U qadimgi dunyo  va o‘rta asrlarda quldorlar va  feodallarning  mulkiy  hukmronligi 

va ishlab chiqaruvchilarning  tobeligi tarzida namoyon bo‘lgan.  



52 

Klassik  kapitalizmda  ulardan  farqli  ravishda,  ishlab  chiqarish  vositalariga 

xususiy  mulkchilik  sharoitida  ishlab  chiqaruvchilar  shaxsan  qaram  bo‘lmagan. 

Lekin  ular  mulkdan  mahrum  etilgan  holda  tirikchilik  qilish  uchun  mulk  egalari 

qo‘ygan shartga rozi bo‘lib ishlashga majbur bo‘lgan. 

Monoiqtisodiyotning  o’ziga  xos  shakli  davlat  mulk  monopoliyasiga 

asoslangan  tarixda  ―sotsialistik‖  jamiyat  deb  nom  olgan  iqtisodiy  tizimdir. 

davlatning  iqtisodiyot  ustidan  qattiq  nazorat  o‘rnatishga  asoslangan.  Ishlab 



chiqarish  vositalari,  barcha  jamiyat  a‘zolariniki  deb,  e‘lon  qilingan  bo‘lsa-da, 

mulkni  tasarruf  qilish  davlat  qo‘lida  bo‘lgan.  Iqtisodiy  faoliyat  davlat  tomonidan 

markazdan turib rejalashtirilgan va boshqarilgan.  

Bu monotizimning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, hamma resurslarni 

davlat  qo‘lida  to‘plash,  ularning  katta  qismini  jamg‘arish  imkonini  bergan. 

Ma‘muriy yo‘l bilan yaratilgan milliy daromadning asosiy qismi davlat tasarrufiga 

olinib, jamg‘arish jadallashtirilgan.  

Keyingi  rivojlanish  bosqichida  monoiqtisod  o‘rniga  poliiqtisod  keladi. 

Polistrukturali  tizim  asosini  turli  –  tuman  mulkchilik  va  ayrim  mulk  shaklining 

ustuvorligini  inkor  qilish  tashkil  etadi.  Bunday  tizimda  mulkiy  muvozanat  hosil 

bo‘ladi  hamda  hamma  mulk  shakllarining  rivojlanishi  uchun  bir  xil  sharoit 

yaratiladi.  Albatta,  monoiqtisodiyotning  poliiqtisodiyotga  o‘tishi  darhol  yuz 

bermaydi.  Rivojlangan  mamlakatlarda  bu  jarayon  XX  asrning  20-yillardan 

boshlangan bo‘lsa, sobiq sotsialistik mamlakatlarda 80-yillarda ro‘y bergan.  




Download 6,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish