Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

muddatli  egalik 

qilish 

hamda ulardan foydalanish uchun berilishi mumkin»

55

 

Yerdan  foydalanish  huquqi  –  bu  o’rnatilgan  urf-odatlar  yoki  qonuniy 

tartibda  undan foydalanishni bildiradi

. Yerdan  foydalanuvchi  yer egasi bo‘lishi 

shart  emas.  Real  xo‘jalik  hayotida  yerga  egalik  qilish  va  yerdan  foydalanishni 

ko‘pincha har xil sub‘ektlar amalga oshiradi. 

Agrar munosabatlarning asosini 

renta munosabatlari 

tashkil qiladi. 

Qiymat  nazariyasi  tarafdorlari  rentaning  vujudga  kelishini  qiymat  qonuni 

doirasida  tushuntirsa.  Hozirgi  zamon  renta  nazariyasida  uning  mohiyati  iqtisodiy 

                                                             

55

 «O‘zbekistonRespublikasiningYerkodeksi». T. «O‘zbekiston», 1999 y. 20 -modda. 

 

---

241 

resurs  hisoblangan  yerga  bo‘lgan  talab  va  taklifning  harakati  hamda  muvozanatli 

narxning hosil bo‘lishi orqali asoslanadi. 

 Bu  yondashuvida  yer  va  boshqa  tabiiy  resurslar  miqdorining  doimiyligi 

hamda  rentaning  daromadning  boshqa  turlari  (ish  haqi,  foyda  va  foiz)dan 

farqlanishiga  e‘tibor  qaratiladi.  Bu  farqlanishning  mazmuni  miqdori  cheklangan 

yerga  bo‘lgan  talab  va  taklif  nisbatidan  foydalanib  izohlanadi.  Tahlilni 

soddalashtirish  maqsadida,  birinchidan,  barcha  yerlar  bir  xil  sifatga  ega,  ya‘ni 

unumdorligi jihatidan bir  xil deb  faraz qilingan.  Ikkinchidan, barcha  yerlar bir  xil 

mahsulot,  (masalan,  don)  yetishtirishda  foydalaniladi  va  nihoyat  uchinchidan  yer 

raqobatli  bozorda  ijaraga  olinadi  deb  hisoblaydi.  Yerga  bo‘lgan  talab  va  taklif 

ta‘sirida  rentaning  vujudga  kelishini  tushuntirishda  grafik  tahlildan  foydalanadi. 

Grafikdagi  S  chiziq  foydalaniladigan  yer  taklifini,  D  egri  chiziq  esa  shu  yerga 

bo‘lgan talabni ko‘rsatadi.