Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy



Download 6,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet211/558
Sana11.01.2022
Hajmi6,4 Mb.
#351409
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   558
Bog'liq
ЖУРАЕВ дарслик-2018

3.

 

O’rnini bosish va daromad samarasi 

        Bozorda  tovarlar  narxi  hamda  iste‘molchi  daromadlari  darajasi  o‘zgarib 

turadi. 

 

Iste‘molchining  narx  o‘zgarishiga  ta‘sirchanligi 



o’rnini  bosish  samarasi

 

deyiladi.  Bunda  bir  tovar  narx  o‘sganda  xaridor  uchun  o‘rnini  bosuvchi  boshqa 



tovar  nisbatan  arzon  bo‘lib  qoladi  hamda  u  ancha  qimmatli  tovarni  mazkur  tovar 

bilan  almashtiradi.  Jumladan,  margarin  va  sariyog‘  shunday  o‘rnini  bosuvchi 

tovarlar  hisoblanadi.  Ulardan  biriga  narxning  o‘sishi  boshqasining  xarid 

qilinadigan miqdori ortishi bilan birga boradi. 

 

Daromad samarasi narx o‘zgarishi oqibatida iste‘molchi pul daromadi  xarid 



qilish  layoqati  tebranishi  natijasida  tovarlarga  talabning  o‘zgarishidir.  Daromad 

samarasi turli xaridorlar toifasi uchun har xil o‘ringa ega bo‘ladi.



 

Iste‘molchi  tanlovini  o‘rganishda  mazkur  tanlov  oqilona  ravishda  amalga 

oshiriladi va quyidagi shartlar ta‘minlanadi deb faraz qilinadi: 

1)

 



mavjud va cheklangan byudjetdan to‘liq foydalaniladi; 

2)

 



ehtiyojlar maksimal darajada qondiriladi. 

Ma‘lum  olingan  tovarning  narxi  o‘zgarsa,  u  byudjet  chizig‘iga  ikkala 

turdagi  o‘zgarish  orqali  ta‘sir  qiladi.  Bu  daromad  samarasi  va  o‘rnini  bosish 

samarasi.  Agar  ikki  tovardan  aytaylik  B  tovarning  narxi  oshsa  unda 

byudjetimizning  real  qiymati  pasayadi,  natijada  iste‘molchi  nominal  qiymati 

o‘zgarmagan xuddi shu byudjet darajasida har ikkala tovardan kamroq sotib olishi 

mumkin va bu byudjet chizig‘i chap tarafga parallel ravishda ko‘chib o‘tib, Q

a1

 Q



b1

 

to‘g‘ri  chizig‘i  shaklini  oladi.  Bu  narx  o‘zgarishining  daromad  samarasi  deyiladi. 



Ammo  narx  o‘zgarishi  natijasida  o‘rnini  bosish  samarasi  yuz  beradi.  A  tovarning 

narxi  va ikkala tovarlarning nafliliklari o‘zgarmay turib V tovarning narxi oshishi 

uning  narxiga  nisbatan  so‘nggi  qo‘shilgan  nafliligini  kamaytiradi  va  iste‘molchi 

o‘z  tanlovini  A  tovarga  tomon  o‘zgartiradi.  Bu  esa  byudjet  chizig‘ining 

o‘zgarishiga olib keladi va iste‘molchi daromadi darajasini o‘zgartirmagan holatda 



206 

Q

a1



  Q

b1

  byudjet  chizig‘i  Q



a0 

Q

b2



  to‘g‘ri  chizig‘i  shaklini  oladi.  Bu  narx 

o‘zgarishining o‘rnini bosish samarasi deyiladi

49

 

Normal  tovarlar  uchun  quyidagilar  xarakterli:  xaridor  o‘sgan  real 



daromadining  bir  qismini  mazkur  tovarlar  iste‘molini  ko‘paytirishga  sarflaydi, 

ya‘ni o‘rnini bosish va daromad samarasi bir xil yo‘nalishda ta‘sir ko‘rsatadi. 

Daromad  samarasi  ko‘p  darajada  oziq-ovqat  mahsulotlari,  kiyim-kechaklar, 

tamaki  mahsulotlari  va  boshqa  shu  kabi  tovarlarga  nisbatan  o‘z  o‘rniga  ega  bo‘ladi. 

Mazkur tovarlar uchun sarflar iste‘molchi byudjetining sezilarli qismini tashkil qiladi, 

shu bilan bir vaqtda tovar birligi narxlari unchalik katta bo‘lmaydi. 

 


Download 6,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish