Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Erkin  yoki  sof  raqobat  sharoitida  narxning  shakllanishi.  E

rkin  raqobat 

sharoitida      ―

sotuvchi”  va  “xaridor”  narxlari    bozor    narxiga    aylanadi.

 

Sotuvchi  o‘z  tovari  narxining  imkon  qadar  yuqori  bo‘lishidan  manfaatdor,  chunki 

bunday  narx  uning  foydasi  hajmini  oshiradi.    Xaridor  esa  tovarni  eng  past  narxda 

sotib olishdan manfaatdor.  

Sotuvchi  va  xaridor  o‘rtasidagi  qulay  narxga  erishish  borasidagi  kurash  har 

ikki narxning mosligi ta‘minlanguncha, ya‘ni bozor narxi paydo bo‘lguncha davom 

etadi.  Shunday  qilib,  sotuvchining  narxi  tomonidan  ishlab  chiqarish  xarajatlari, 

xaridor narxi tomonidan esa so‘nggi qo‘shilgan  miqdor nafliligi  maydonga chiqib, 

ularning  nisbati  asosida  bozor  narxi  paydo  bo‘ladi.  Bu  holatni  Marshall  shunday 

ifodalaydi:  «…«ishlab  chiqarish  xarajatlari»  printsipi  hamda  «so‘nggi  qo‘shilgan 

naflilik»  printsipi,  shubhasiz,  yagona  talab  va  taklif  umumiy  qonunining  tarkibiy 

qismi  hisoblanib,  ulardan  har birini qaychining bitta kesuvchi tomoniga qiyoslash 

mumkin»

34

.  

                                                             

34

 Маршалл А. Принципы экономической науки. В 3 т. М., 1993. Т.III. С.282.  

---

141 

Erkin raqobatli bozor sharoitida narx umumiy talab va umumiy taklif  ta‘sirida 

shakllanib A.Marshall ta‘kidlaganidek, uning asosida ―ijtimoiy zaruriy naflilik‖ va 

―ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari‖ yotadi. (9.1-chizma).