Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy


Asosiy  kapitaldan  foydalanish  samaradorligi



Download 6,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet235/558
Sana11.01.2022
Hajmi6,4 Mb.
#351409
1   ...   231   232   233   234   235   236   237   238   ...   558
Bog'liq
ЖУРАЕВ дарслик-2018

Asosiy  kapitaldan  foydalanish  samaradorligi

.  Bir  tomondan,  milliy 

mahsulot  yoki  milliy  daromadning  o‘sish  sur‘atlari  bilan,  ikkinchi  tomondan, 

asosiy  kapitalning  o‘sish  sur‘atlari  o‘rtasidagi  nisbat  milliy  iqtisodiyot  miqyosida 

asosiy  kapitaldan  foydalanish  samaradorligining  umumlashtiruvchi  ko‘rsatkichi  

hisoblanadi. 

Asosiy  kapitaldan  foydalanish  samaradorligi  o‘zaro  bog‘langan  ikki 

ko‘rsatkich    kapitaldan  olinadigan  samara  (K

s

)  va  mahsulotning  kapital  sig‘imi 



(K

sig


)  ko‘rsatkichlari  bilan  ifodalanadi.  Milliy  iqtisodiyot  miqyosida  asosiy 

kapitaldan  olinadigan  samara  darajasi    foydalanishdagi  asosiy  kapitalning  har  bir 

so‘miga  to‘g‘ri  keladigan  yalpi  ichki  mahsulot(YaIM)  yoki  milliy  daromad(MD), 

kapital  sig‘imi  darajasi  esa  ishlab  chiqarilgan  milliy  daromad  yoki  yalpi  ichki 




226 

mahsulotning  bir  so‘mi  hisobiga  asosiy  kapital  qiymatining  to‘g‘ri  kelishi    orqali  

aniqlaydi 

 

 Korxona miqyosida kapitaldan olinadigan samara darajasini asosiy kapitalning bir 



so‘mi    hisobiga  korxonada  ishlab  chiqaradigan  mahsulot  miqdori  (M)  ,  kapital        

sig‘imi  esa    ishlab  chiqarilgan  mahsulotning  (M)  bir  so‘m  hisobiga  to‘g‘ri  

keladigan kapital qiymati ko‘rsatadi. 

 

              



 

Mehnat  vositalarining  ayrim  turlaridan  foydalanish  samaradorligi  natural 

ko‘rsatkichlar yordamida ham aniqlanadi. Jumladan, bir to‘quv dastgohi  hisobiga 

bir kunda to‘qilgan mato, bir avtomobilda bir kunda  tashilgan yuk va hokazo. 



Aylanma kapital harakati va samaradorligi. 

Asosiy  kapital  (fondlar)  harakati  aylanma  kapital  va  muomala  mablag‘lari 

harakati  bilan  uzviy  bog‘liq.  Shu  sababli  aylanma  kapital  va  aylanma 

mablag‘lardan  foydalanish  samaradorligini  aniqlash  va  uni  oshirish  omillarini 

ko‘rsatib berish muhim ahamiyatga ega.  

Aylanma  kapitaldan  foydalanishning  umumlashtiruvchi  ko‘rsatkichi  milliy 

xo‘jalik  miqyosida  mahsulotning  material  sig‘imi,  (M

sig‘


)  mahsulot  yaratishda 

iste‘mol  qilingan  aylanma  kapital  qiymatining  yalpi  ichki  mahsulot  (YaIM)  yoki 

milliy daromadga (M

d

) nisbati sifatida aniqlanadi: 




227 

 

        Korxona  miqyosidagi  material  sig‘imi  (Msig‘)  unda  iste‘mol  qilingan 



aylanma kapital qiymatining ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga nisbati sifatida 

aniqlanadi. 

 

              Sarflangan  aylanma  kapital  birligi  hisobiga  ishlab  chiqarilgan  mahsulot 



miqdori material sig‘imi ko‘rsatkichiga teskari miqdordir. 

Aylanma  mablag‘lardan  foydalanish  samaradorligi  u  bilan  aylanma  kapital 

o‘rtasidagi  nisbatga bog‘liqdir. Bevosita  ishlab chiqarish jarayonida band bo‘lgan 

aylanma  kapitalning  salmog‘i  qanchalik  ko‘p  bo‘lsa,  aylanma  mablag‘lardan 

shunchalik samarali foydalaniladi.  

Amaliyotda  aylanma  mablag‘lardan  foydalanish  samaradorligi  ularning 

aylanish  koeffitsienti  bilan  o‘lchanadi.  Bu  koeffitsient  bir  yil  ichida  sotilgan 

mahsulot  qiymatining  aylanma  mablag‘larning  o‘rtacha  yillik  summasiga  nisbati 

sifatida aniqlanadi.  

Aylanish  davri  (a)  yildagi  kunlar  sonining  aylanishlar  soniga  (p)  nisbati 

bilan aniqlanadi.  

 

Agar bir yilda aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik miqdori 10 mln. so‘m 



bo‘lganida  60  mln.  so‘mlik  mahsulot  sotilgan  bo‘lsa,  aylanish  koeffitsienti  6  ni 

(p=60/10) tashkil qiladi. Aylanma mablag‘lar 6 aylanish qilib, bir aylanish davri 60 

kunga (360/6) teng bo‘ladi. 



228 

Aylanma mablag‘lar aylanishini tezlashtiradigan asosiy omil ishlab chiqarish 

vaqtini avvalo ish davrini, shuningdek, muomala vaqtini qisqartirishdir. 


Download 6,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   231   232   233   234   235   236   237   238   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish