Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Tadbirkorlik  faoliyati



  mulkiy  mas‘uliyat  ostida,  mavjud  qonunlar 

doirasida,  daromad  olish  maqsadida,  tahlika  bilan  amalga  oshiriladigan  iqtisodiy 

faoliyatdir.    Tadbirkorlik  faoliyatini  olib  borish  uchun  albatta  mulk  egasi  bo‘lish 

shart  emas,  u  zarur  vositalarni  ijaraga  yoki  qarzga    olishi  va  boshqalar  mulki 

asosida ish yuritishi mumkin. 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida 

ishlab  chiqarishda 

foydalaniladigan  mulk  va 

boshqa  boyliklar  tadbirkorlik  faoliyatisiz  o‘zini  iqtisodiy  jihatdan  to‘la  ro‘yobga 

chiqara  olmaydi  va  shubhasiz,  etarlicha  daromad  keltirmaydi.  Tadbirkor  foyda 

olish  maqsadida  ishlab  chiqarishning  yagona  jarayonida  iqtisodiy  resurslarini 

birlashtirish  tashabbusini  oladi.  Tadbirkorlik  faoliyati  tushunchasining  mazmuni 

uning belgilarida yanada aniqroq ifodalanadi. 

---

212 

I. 

 

Tadbirkor biznesni  yuritish,  foydani  ko‘paytirish bo‘yicha asosiy qarorlar 

qabul qiladi, bular korxona faoliyatining maqsadini aniqlab beradi.  

II. Tadbirkor  biznes  g‘oyasini  ishlab  chiqishda  iqtisodiy  resurslar  uchun 

to‘lovlarni  amalga  oshirishda  va  xo‘jalik  faoliyatini  tashkil  qilishda  mas‘uliyatni 

o‘z zimmasiga oladi. 

III. Tadbirkor –  yuqori  foyda ketidan quvib, yangi  mahsulotlar,  yangi  ishlab 

chiqarish  texnologiyasi  yoki  hatto  biznesni  tashkil  qilishning  yangi  shakllarini 

tijorat asosida joriy qilishga harakat qiluvchi tashabbuskor shaxs hisoblanadi. 

IV. Tadbirkorlik – bu tahlikaga boruvchi faoliyatdir.Tahlika daromad olmaslik 

yoki  zarar  ko‘rish  ehtimolini  bildiradi.  Bunda  tahlikaning  ishlab  chiqarish,  tijorat, 

moliyaviy, kredit va foizli turlari farqlanadi. 

Tadbirkorlikning  rivojlanishi,  bir  qator  sharoitlarning  mavjud  bo‘lishini 

taqozo etadi.  

Birinchidan,  tadbirkor  xo‘jalik  yuritishda  uning  biron  turini  tanlash,  ishlab 

chiqarish  jarayonini  amalga  oshirish,  uni  o‘zgarishlarga  moslashtirish,  manbalarni 

tanlash, resurs topish, mahsulot sotish, ularga narx belgilash, foydani tasarruf qilish 

va  shu  kabilar  bo‘yicha  ma‘lum  xuquq  va  erkinliklar  mavjud  bo‘lishini  taqozo 

etadi. 

Ikkinchidan,  tadbirkor  ishlab  chiqarish  vositalariga,  ishlab  chiqarilgan 

mahsulot va olingan daromadga mulkchilik xuquqiga ega bo‘lishi kerak.  

Uchinchidan, 

xo‘jalik  yuritish  yo‘lini  erkin  tanlash,  daromadni 

investitsiyalash  imkoniyati  va  shu  kabilarni  real  ta‘minlaydigan  ma‘lum  iqtisodiy 

muhit va ijtimoiy siyosiy sharoitlar yaratilishi zarur. 

To‘rtinchidan, erkin tadbirkorlik, mulkchilik va o‘zlashtirishning turli-tuman 

shakllari va turlarini taqozo qiladi.  

Etarli  moliyaviy  manbalarga,  yaxshi  ma‘lumot  va  malakaviy tayyorgarlikka 

ega  bo‘lish,  umumiy  tijorat  qonunchiligi,  soliq  bo‘yicha  imtiyozlar,  tadbirkorlik 

muhiti  va  uni  rivojlantirishda  jamiyat  manfaatdorligining  mavjud  bo‘lishi  tadbir-

korlikni rivojlantirishning navbatdagi shart-sharoitlari hisoblanadi. 

---

213 

Yuqorida  ko‘rib  chiqilgan  barcha  shart-sharoitlar  mavjud  bo‘lganda 

tadbirkorlik  yaxshi  rivojlanadi,  aks  holda  faoliyatning  bu  turi  xufyona  iqtisodiyot 

sohasiga o‘tib ketadi.