Bozor infratuzilmasi

1-jadval. O‘zbekiston Respublikasida 2000-2004 yillarda inflyasiyaning asosiy ko‘rsatkichlari (o‘tgan yilning mos davriga nisbatan narxlarning o‘sishi, %da) ⁷⁰

Yillar	Iste’mol tovarlari narxlari yig‘ma indeksi (INI)	Oziq-ovqat tovarlari	Nooziq-ovqat tovarlari	Xizmatlar
2000	24,9	18,9	36,6	47,1
2001	27,4	27,9	21,1	36,9
2002	27,6	28,0	19,3	41,3
2003	10,3	5,4	13,9	30,9
2004	1,6	-4,7	6,3	23,6

Manba: O‘zR Davlat statistika qo‘mitasi.
Kelib chiqish sabablari va o‘sish sur’atlariga qarab, inflyasiyaning bir qancha turlarini farqlash mumkin.
1. Talab inflyasiyasi. Narx darajasining an’anaviy o‘zgarishi jami talab ortiqchaligi bilan tuShuntiriladi. Iqtisodiyotning ishlab chiqarish sohasi mahsulotning real hajmini ko‘paytirib, ortiqcha talabni qondira olmaydi. Chunki barcha mavjud resurslar to‘liq foydalanilgan bo‘ladi. Shu sababli bu ortiqcha talab narxning oshishiga olib keladi va talab inflyasiyasini keltirib chiqaradi. Talab inflyasiyasini quyidagi chizma orqali ham izohlash mumkin (2-chizma).
Chizmadan ko‘rinadiki, iqtisodiyotdagi pul hajmining ko‘payishi qisqa muddat ichida yalpi talabni AD₁ dan AD₂ ga siljishiga olib keladi. Agar bu vaqtda iqtisodiyotning holati yalpi taklif egri chizig‘ining oraliq (2) yoki tik (klassik) (3) kesmasiga mos kelsa, bu narx darajasining o‘sishiga, Ya’ni talab inflyasiyasining ro‘y berishiga olib keladi.


N arx
d arajasi AS


3
P₂
AD₂
2
P₁
1 AD₁


0 Q₁ Q₂ Real YAMM
2-chizma. Talab inflyasiyasi.

3. 
   Taklif inflyasiyasi. Inflyasiya ishlab chiqarish xarajatlari va bozordagi taklifning o‘zgarishi natijasida ham kelib chiqishi mumkin. Ishlab chiqarish xarajatlarining o‘sishi keltirib chiqadigan inflyasiya mahsulot birligiga qilinadigan xarajatlarning ko‘payishi hisobiga narxlarning oshishini bildiradi. Bu holatni ham chizma orqali ko‘rib chiqamiz (3-chizma).
   

N arx
d arajasi AS₂ AS₁