Botanika indd

IKKI URUGTALLALI 0 ‘SIMLIKLAR SINFI
(MAGN OLIYASIMONL AR)
Ikki urug‘pallali o‘simliklar sinfiga 340 ta oilaga mansub 
175 000 dan ortiqroq o‘simlik turlari kiradi.
47-§. RA’NODOSHLAR OILASI
Gk.GtCh U ; Gk,GtCh U,
5 
5 
со 
со7 
5 
5 
qo
1
Bu oilaga Shimoliy Yarimshaming mo‘tadil iqlimli min- 
taqalarida o‘sadigan 3000 ga yaqin turdagi daraxt, buta va 
ko‘p yillik o‘tlar kiradi.
Ra’nodoshlaming barglari yonbargchali, oddiy, murakkab 
uch bargchali yoki murakkab toq patsimon bo‘ladi, poyada 
navbat bilan o‘mashadi.
Gullari yakka-yakka, barg qo‘ltig‘ida o‘mashgan yoki 
shingil, qalqon, soyabon shaklidagi to‘pgullarda joylashgan, 
ikki jinsli, to‘g‘ri gul, hasharotlar yordamida changlanadi.
Gulqo‘rg‘oni murakkab, to‘g‘ri, ko‘pincha 5 a’zoli. Gul- 
tojbargi 5 ta, qo‘shilmagan. Changchilari ko‘p. Urug‘chisi 
bitta yoki ко‘p. Mevalari bir danakli (shaftoli, o£rik), ko‘p 
danakli (malina, olma, nok) mevalar.
112

---

qulupnay 
olxo‘ri 
malina
olcha 
nok 
shaftoli
94-rasm.
Ra’nodoshlar oilasiga mansub o‘simliklar
Bu oilaga 
tobulg‘i, olcha, na’matak, olma, olxo‘ri,
bodom, nok, shaftoli, kamxastak, gilos, qulupnay, may-
munjon 
kabi turkumlar kiradi (94-rasm).
Mazkur oilaga kiruvchi tur va turkumlaming ko‘pligi tu- 
fayli ularning gul tuzilishini yagona formula va diagramma 
bilan ifodalab bo‘lmaydi.
Tog‘ va to‘qaylarda na’matak turkumiga mansub turlar 
o‘sadi. Ulardan biri oddiy 
na’matak
(ra’no)dir (95-rasm).
U bo‘yi 2-3 m ga yetadigan, poyasi ko‘p, tikanli, ser- 
shox buta. Barglari murakkab, toq patsimon, 5-9 yaproq- 
chali. Iyun-iyul oylarida gullaydi. Gullari yirik, eni 8-9 sm, 
asosan och pushti, gulkosacha va gultoji 5 tadan. Gulda juda 
ko‘p changchi va urug‘chilari bor.
Na’matakning soxta mevasi to‘q qizil, etdor, uzunchoq 
tuxumsimon, uzunligi 2-3 sm, ichida juda ko‘p qattiq 
urug‘lari bor. Meva tarkibida inson salomatligi uchun zarur 
moddalardan darmondori, limon kislota, oshlovchi va bosh­
qa moddalar bo‘ladi. Tabobatda avitaminoz kasalligining ol- 
dini olish va davolashda ishlatiladi.
0 ‘zbekistonda bu turkumga mansub 13 tur o‘simlik 
o‘sadi. Na’matak madaniy atirgullaming yowoyi turi hi- 
soblanadi.