Botanika indd

42-rasm.
 Urug‘chi 
gultojdan tashkil topgan bo‘Isa, 
mu-
chilik o‘ simliklar (olma, olcha, nok, na’matak, g‘o‘za)ning 
guli murakkab gulqo‘rg‘onli bo‘ ladi (43-rasm).
Gulqo‘rg‘on bo‘laklari qo‘ shilgan yoki qo‘ shilmagan 
gullar ham bor. Gulqo‘rg‘ on bo‘laklari qo‘ shilgan gullarga 
qo‘ypechak, kamaygul, marmarak kabilaming guli misol 
bo‘ladi. Gulqo‘rg‘ on bo‘ laklari qo‘ shilmagan (erkin) gullar­
ga olma, nok, g‘ o‘za, o‘ sma, lola, boychechak va boshqa 
o‘ simliklaming gullari kiradi.
Tabiatda у ana shunday gulli o‘ simliklar borki, ular guli- 
ning gulqo‘rg‘ oni yo‘qolib ketgan yoki tangachaga aylan- 
gan. Bularga tol, terak, tut, yong‘ oq kabilar kiradi.
Gullaming tuzilishi bilan tanishishni osonlashtirish maq- 
sadida gullaming diagrammasi va formulasidan foydalani- 
ladi. Gul tuzilishining sxema bilan ifodalanishiga 
gul dia­
grammasi 
deyiladi.
rakkab gulqo‘rg‘on 
deyiladi. Ko‘p-
Oddiy
gulqo‘rg‘on.
Lola
1_________
gulqo‘rg‘on. 
changchili gul 
urug‘chili gul
Na’matak 
Gulqo‘rg‘onsiz gul. Tol
43-rasm.
48

---

Formulada gul qismlarining nomi shu qism nomining 
boshlang‘ich harfi bilan, soni esa raqamlar bilan belgilanadi. 
Masalan, gulkosachabarglar - «Gk», gultojbarglar - «Gt», 
changchilar -
«Ch», 
urug‘chilar -
«U», 
oddiy gulqo‘rg‘on 
esa - «Og» harflari bilan ifodalanadi. Halqadagi qismlar 
qo‘shilgan bo‘lsa, ulaming sonini ko‘rsatuvchi raqam qavs 
ichida beriladi, aksincha, ular qo‘shilmagan bo‘Isa, qavssiz 
(ochiq) yoziladi. Halqadagi qismlaming soni ko‘p bo‘Isa, 
cheksizlik belgisi «
00
» qo‘yiladi. Halqada uchrashi kerak 
bo‘lgan qism rivojlanmagan bo‘lsa - 0 (nol) bilan belgi­
lanadi. Agar gul qismlarining har biri bir emas, balki ikki 
halqada joylashgan bo‘Isa, har qaysi halqadagi qism soni­
ni ko‘rsatuvchi raqam yozilgandan keyin + (plus) ishorasi 
qo‘yiladi, so‘ngra keyingi halqadagi qismning soni yoziladi.
Misol uchun bir nechta o‘simlik gulining formulasi keltirildi:
1.