Botanika indd

1.  Poyaning  ichki  tuzilishi  qanday  qismlardan tashkil  topgan?
2.  Po‘stloq  o‘simliklar uchun  qanday  ahamiyatga  ega?
3.  Novdalar nima uchun pishiq va  egiluvchan bo‘ladi?
4.  Lub  tolalari  va  o‘simlikning  yog‘ochlashgan  qismidan  xalq
 
xo‘jaligida  qanday  maqsadlarda  foydalaniladi?
5.  Kambiy  qavat  o'simlikning  qaysi  qismida hosil  bo‘ladi?
3 -Biologiya,  6.
0 ‘zingizga  tanish  bo'lgan  daraxtlardan  birining  novdasidan
 
olib,  ko‘ndalang  kesimining  tuzilishi  bilan  tanishing  va  undagi
 
qavatlami  aniqlang.  Poyaning  ko‘ndalang  kesimi  tuzilishining
 
rasmini  chizing  va undagi  qismlaming  nomini  yozing.
33

---

14-§.  NOVDA TIZIMINING  SHAKLLANISHI
To‘qima  mavzusini  o‘rganganmgizda  o‘simliklaming 
o‘sish  nuqtasida joylashgan hosil  qiluvchi  to‘qima  hujayra­
lari  doim bo‘linib  o‘simlikning  o‘sishini  ta’minlashini  bilib 
olgansiz.
Novda  uning  uchida joylashgan  uchki  kurtakdagi  o‘sish 
konusi hujayralaming bo‘linishi hisobiga o‘sadi va uzayadi. 
Agar poya  uchidagi  kurtakning  boshlang‘ich  barglari  yulib 
tashlansa,  o‘sish konusini ko‘rish mumkin.
0 ‘sish  konusining  yupqa  kesimi  mikroskopda  qaralsa,  u 
yupqa qobiqli hujayralardan tashkil topganini ko‘rish mum- 
kin.
0 ‘sish  konusining  hujayralari  doim  bo‘linib  turadi.  Na- 
tijada  hujayralar  soni  asta-sekin  ko‘paya  boradi  va  poya­
ning  uchki  qismi  bo‘yiga  o‘sadi.  0 ‘simliklar  murtagining 
boshlang‘ich poyasidan  asosiy poya o‘sib  chiqadi  va undan 
yon novdalar hosil bo‘ladi. Yon novdalaming uchki qismida 
ham  o‘sish  konusiga  ega  uchki  kurtak bo‘ladi.  Ular hujay- 
ralarining  bo‘linishi  hisobiga  yon  novdalar  ham  bo‘yiga 
o‘sadi  (25-rasm).
Poyaning  o‘suvchi  qismidagi  hujayralar  oziq  modda­
larga  qancha  boy  bo‘Isa,  ular  shuncha  tez  bo‘linadi  va  tez
o‘sadi.  Shuning  uchun  ham  bahorda 
quyosh nuri ta’sirida havo isishi bilan 
o‘simliklar tez  o‘sa boshlaydi.
Poyaning  o‘sishi  uning  uchki 
o‘sish  nuqtasiga  bog‘liq.  Agar  poya­
ning  uchi  kesib  (chilpib)  tashlansa, 
u  o‘sishdan  to‘xtaydi,  ya’ni  o‘simlik 
bo‘yiga  o‘smaydi.  Bu  hoi  yosh  yon 
novdalaming ko‘plab о‘sib chiqishiga 
sharoit  yaratadi.  Natijada  poya  juda 
shoxlab  ketadi.  Poyaning  bu  xossa- 
sidan  o‘simlikshunoslikda,  ayniqsa, 
bog‘dorchilikda  o‘simliklarga  maq-