Botanika indd

bosh  piyoz 
(osh 
piyoz)  bilan  tanishamiz  (141-rasm).
135

---

Bosh  piyoz  -   piyoz  turkumiga 
mansub  ko‘p  yillik  o‘t.  Gul  poyasi 
100  sm  gacha  yetadi,  qalin,  yarmidan 
pastki  qismi  shishgan.  Barglari  ham 
shishgan.  To‘pgul  (soyabon)i  sharsi- 
mon, gullari zich joylashgan. Gulbandi 
gulqo‘rg‘onidan bir necha marta uzun. 
Gulqo‘rg‘oni 
yulduzsimon 
oqish- 
yashil  rangli.  Changchisi  6  ta.  Bosh 
piyoz may-iyunda gullab, mevasi iyul- 
da pishadi.
Piyozlaming xalq xo‘jaligidagi aha- 
miyati  nihoyatda  katta.  Bosh  piyoz 
bakteriyalami  o‘ldiradigan  modda  -   fitonsidlarga  juda  boy. 
Shuning uchun undan dorivor o‘simlik sifatida foydalaniladi.
Fitonsidlarga boyligi,  dorivorlik xususiyatlariga ko‘ra sa­
rimsoq piyoz  bosh piyoz  bilan yonma-yon turadi.
Tabiiy holda o‘sadigan turlari orasida iste’mol qilinadigan- 
lari  ham  ko‘p.  Bularga  Pskom  piyozi,  Oshanin  piyozi,  ma- 
dor piyoz  (matur),  qum piyoz,  anzur piyoz  kabilar kiradi.
Bulardan  tashqari,  tabiatda  barglari  va  to‘pgullari  niho­
yatda  chiroyli  turlarini  ko‘plab  uchratish  mumkin.  Gul  pi­
yoz,  cho‘chqaquloq  piyoz,  suvorov  piyozi,  nor  piyoz  va 
qo‘shbarg piyozlar  xushmanzara  turlardan  hisoblanadi.
Piyozlardan  10  tasi  0 ‘zbekiston  Respublikasining  «Qizil 
kitob»iga  kiritilgan.
1.  Piyozdoshlar  oilasiga xos  belgilar nimalardan  iborat?
2.  Bosh piyozning to‘pguli  va  guli  qanday  tuzilgan?
3. Piyoz turkumiga oid qanday tabiiy va madaniy o‘simliklami 
bilasiz?
4. 
Piyozdoshlar  oilasiga  kiruvchi  o‘simliklaming  xalq  xo‘jaligidagi 
ahamiyati nimalardan  iborat.
Gultuvakka  boshpiyoz  va  sarimsoqpiyozdan  ekib,  ulaming 
o‘sish  jarayonlarini  kuzating  va  taqqoslang.  Natijalarini  dafta- 
ringizga yozib  oling  va ulardan xulosalar chiqaring.
136
141-rasm.