61
Ta'lim sifatini baholashga yo'naltirilgan PISA
kabi xalqaro tadqiqotlar
O'zbekiston ta'lim tizimi uchun ilk marta o'tkazilayotganligi sababli ularni to'g'ri,
samarali va ob'ektiv o'tkazish muhim ahamiyat kasb etadi.
Maktabda olingan bilim insonning kelgusi hayot yo'lini belgilaydi.
Ko'pchilik bilimni baho bilan o'lchaydi. Ammo baho bilimni belgilovchi aniq
mezon emas. U o'quvchilarni faollikka undovchi, rag'batlantiruvchi vosita, xolos.
Har bir o'qituvchining o'z ish usuli, baholash metodi bor. Qaysidir o'qituvchi uchun
baho bu - rag'bat yoki o'quvchini 45 daqiqa ushlab turish vositasi. Shundanmi, bir
sinfdan ikkinchi sinfga o'tgan bolaning bahosida
keskin o'zgarish yaqqol namoyon bo'ladi. Yana, pedagoglar orasida bahoni
nisbatan yuqoriroq qo'yuvchi yoki o'quvchining bilim darajasi talabga javob bersa-
da, “5” ni tejaydiganlari bor. Bu usullarning qaysi biri to'g'riligi esa doimiy
bahstalab mavzu.
O'quvchilarning bilim va malakasini umumiy
ravishda tahlil qilish
mamlakatdagi ta'lim sifati darajasini belgilaydi. Shu maqsadda o'quv yili davomida
har bir ta'lim muassasasida ichki va tashqi monitoring o'tkazib boriladi. Uning
natijasiga ko'ra, eng namunali maktablar ketma-ketligi, o'qituvchilar salohiyati va
o'quvchilarning o'zlashtirish darajasi aniqlanadi. Bu jarayon ta'lim taraqqiyotini
belgilovchi muhim mezon bo'lgani uchun Xalq ta'limi vazirligi tashabbusi bilan
umumiy o'rta ta'lim maktabi o'quvchilari bilimini baholash bo'yicha
xalqaro
dasturlarni amaliyotga joriy etish maqsadida ilk qadamlar tashlandi. Ya'ni,
o'quvchilar bilimini xalqaro talablarga yetkazish, unga mosligini o'rganib borish
maqsadida PISA (Programme for International Student Assesment), TIMSS
(Trends in Mathematics and Science Study) kabi
baholash dasturlarini keng
qo'llash rejalashtirilmoqda.
PISA
-o'quvchilarni ta'lim sohasidagi yutuqlarini baholash bo'yicha xalqaro
dastur bo'lib, undagi test jahon davlatlaridagi maktab o'quvchilarining bilimi va
ularni amaliyotda qo'llay olish mahoratini baholaydi. Dasturning asosiy maqsadi -
15 yoshli o'quvchilar ta'lim dargohida olayotan bilim va tajribalarini ijtimoiy
62
munosabatlarda va inson faoliyatida uchraydigan turli
xil hayotiy vazifalarni
yechishda qanchalik foydalana olish qobiliyatini baholashdir. Ushbu sinov har uch
yilda bir marotaba o'tkaziladi. Testda faqat 15 yoshdagi o'smirlar ishtirok etadi.
Maktabdagi ta'lim sifatini monitoring qilishga qaratilgan PISA dasturi asosiy uch
yo'nalishda: o'qish, matematika va tabiiyfanlar savodxonligi bo'yicha olib boriladi.
PISA
- o'quvchilarning o'qish (matnni tushunish), matematika va tabiiy
fanlardan bilim darajalarini baholashga qaratilgan xalqaro baholash dasturi bo'lib,
o'quvchilarning
maktab
davrida
orttirgan
bilim
va
ko'nikmalarini
aniqlashgamo'ljallangan.
PISA
xalqaro baholash dasturi shuningdek, o'quvchilar munosabati va
motivatsiyasi haqida qimmatli ma'lumot to'playdi va o'quvchilarda muammoni hal
qila olish kabi ko'nikmalarni ham baholaydi. Masalan,
global ahamiyatga ega
masalalarni hal etishda o'quvchi yoshlarning fikr munosabatlari va ular bergan
taklif va yechimlarni baholaydi.
PISA - dunyo mamlakatlari o'quv dasturlarida mavjud bo'lgan talablar doirasida
halqaro baholash dasturlarini o'tkazishga asoslanib, o'quvchilarning
bilim va
ko'nikmalarni qo'llash, fikrlash va muloqot qilish qobiliyatlariga e'tibor qaratadi.
O’quvchilarni PISAga tayyorlashda “Ko’p tanlov javobli test topshiriqlari
yordamida bilim olish” dir. O.Mavlonov taklif etgan bu texnologiyasi ko’p tanlov
javobli test topshiriqlari yordamida uyda darslik va o’quv qo’llanmalarni mustaqil
o’qib, tayanch konspekt tuzishdan iborat. Mazkur texnologiyaning asosini
darslikdagi mavzular bo’yicha oldindan ishlab chiqilgan va o’quvchilarga uyga
vazifa sifatida tarqatib beriladigan topshiriqlar tashkil etadi. Bunday
topshiriqlardan o’quvchilar bilimini baholashda ham foydalanish mumkin (26).
Tabiiy-ilmiy savodxonlik - bu shaxsning tabiiy
fanlar rivoji va ularning
yutuqlaridan foydalanish bilan bog'liq masalalarda faol fuqarolik pozitsiyasini
egallashi va uning tabiiy-ilmiy g'oyalarni o'rganishga tayyorligi.
Tabiiy-ilmiy savodxon bo'lgan shaxs quyidagi kompetensiyalarga ega bo'ladi:
63
hodisalarni ilmiy izohlash
tabiiy-ilmiy tadqiqotlarning o'ziga xosligini tushunish
ma'lumotlarni talqin qilish va xulosalar chiqarishda ilmiy dalillardan
foydalanish
Do'stlaringiz bilan baham: 
