Boshqaruv tamoyillari

Boshqaruv funksiyalari boshqaruv faoliyatining maqsadga yo`naltirilgan tarkibiy qismlaridan biridir. Zamonaviy boshqaruv nazariyalarida uning quyidagi funksiyalari ajratib ko`rsatiladi:

• 
  boshqaruv obyektiga oid axborotlarni yig`ish, saqlash, tizimga solish va qayta ishlash;
  
• 
  yig`ilgan axborotlarni operativ va moliyaviy hisobotlar yordamida tahlil etish;
  
• 
  joriy va istiqbolli rejalashtirish;
  
• 
  korxonaning ishlab chiqarish, tijorat, moliyaviy va investitsion faoliyatini tashkil etish va boshqarish;
  
• 
  nazorat va tartibga solish.
  

Ushbu funksiyalar doirasida boshqaruv vazifalari ko`p qirrali bo`lib, ularga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  qisqa va uzoq muddatli davr uchun korxonaning maqsadlari hamda rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish;
  
• 
  ishlab chiqarish va texnologik jarayonning kundalik izdan chiqishlarini bartaraf etish;
  
• 
  moddiy-texnika ta’minotining uzluksizligini ta’minlash;
  
• 
  raqobat muhitida korxonaning yashovchanligini ta’minlovchi moliyaviy va marketing faoliyatini tashkil etish;
  
• 
  mehnatni tashkil etish, majburiyatlarni taqsimlash va boshqarish;
  
• 
  korxona faoliyatining samaradorligini oshirish va boshqaruv qarorlarini bajarilishining ishonchli hamda samarali nazorati tizimini yaratish va boshqalar.
  

Uning nazariyasi bir tomonlama ta'sirni ta'minladi boshqaruv tizimi xodim va uning rahbarga bo'ysunishi to'g'risida. Rag'batlantirish va harakatlantiruvchi kuchlar mehnat faoliyati Teylor ishi va shaxsiy iqtisodiy manfaatdorligi uchun moddiy mukofotlar olishni o'ylab ko'rdi.
Teylor menejmentning to'rtta ilmiy tamoyillarini ilgari surdi:

• 
  ishning iqtisodiy usullarini joriy etish;
  
• 
  kadrlarni kasbiy tanlash va tayyorlash;
  
• 
  kadrlarni oqilona joylashtirish;
  
• 
  ma'muriyat va xodimlar o'rtasidagi hamkorlik.
  
• 
  Teylorning g'oyalari uning izdoshlari - G. Gant, F. Gilbrayt, G. Emerson tomonidan ishlab chiqilgan.
  

Ilmiy menejment maktabining afzalligi shundaki, uning vakillari:

• 
  mehnat unumdorligini oshirish uchun uni ilmiy boshqarish zarurligini asoslab berdi;
  
• 
  tamoyillarni ilgari surdi ilmiy tashkilot mehnat;
  
• 
  samarali mehnat motivatsiyasi muammosini hal qilish zarurligiga yaqinlashdi.
  

Biroq, inson omili deyarli ushbu maktab e'tiboridan chetda qoldi.
Maʼmuriy menejment maktabi- menejmentning roli va funksiyalariga bo‘lgan savollar. mutaxassislar umumtashkilot darajasidagi boshqaruv muammolari bilan shug’ullanishgan. «Ma’muriy maktab» klassik maktabning yuqori pog‘onasi hisoblanadi.
Insoniy munosabatlar maktabi- har doim insoniy munosabatlarni birinchi o’ringa qo’ygan. «Inson munosabatlari maktabi»ning asoschisi E. Mayo ishchilar guruhini — ijtimoiy tizimi deb aniqladi, ular o‘zining nazorat tizimiga ega. Bunday tizimga ta’sir qilib, mehnat natijalarini yaxshilasa bo’ladi.
40—60-yillarda «Inson munosabatlari maktabi»ga bixeyvioristlar o‘z hissalarini qo‘shdilar. Ular bir qator dalillar nazariyasini ishlab chiqdilar. Ulardan biri A. Maslouning iyerarxik iste’mol nazariyasi hisoblanadi.
U quyidagi shaxsiy iste’mol tasnifini tavsiya qildi:

1. Fiziologik.
2. Mavjudlik xavfsizligi.
3. Ijtimoiy (kollektivga tegishli, muloqot, o‘ziga e’tibor,
boshqalar to‘g‘risida qayg‘urish va boshqalar).
4. Prestij (obro‘, xizmat statusi, izzat-hurmat).
5. O‘z fikrini bildirish, maqsadlarga erishish va shaxsiy
o‘sishda o‘z imkoniyatlaridan to‘liq foydalanish.
Zamonaviy menejment maktab- tizimli yondashuv asoslarini ishlab chiqishdi, yaxlit tizim bilan uning qismlari munosabatlari masalalalarini kurib chiqishdi, bir qancha o’zgaruvchi omillarning boshqaruvga taʼsiri o’rganishdi.