Boshqaruv psixologiyasi darslik

gender psixologiyasi
– ijtimoiy psixologiya 
fanining bir sohasidir. Boshqa sohalar singari u ham o„z tarixiga ega. Ammo bu 
tarixni XX asrning 70-yillaridan boshlab o„rganish noo„rin deb hisoblaymiz. 
Bundan tashqari, uni fenemizm mevasi deyish ham noto„g„ri. Biroq fanning asosiy 
xizmati zamonaviy psixologik muammolarga jamoatchilik fikrining jalb qilinishi 
65
Самаров Р., Муқимова Д., Рахманов Б. Гендер маданият шакллантиришнинг ижтимоий-сиѐсий 
аҳамияти (ўқув-услубий қўлланма). – Т., 2011. – 36 б. 

---

190 
hisoblanadi. 
O„zbekistonda ham gender masalasi ko„pincha oila muammolari doirasida 
o„rganilishi an‟anaga aylangan. Qator tadqiqotlarda (E. G‟oziyev, G‟. Shoumarov, 
V. Karimova, I. Yoqubov, B. Qodirov, S. Mirhosilov, E. Usmonov, N. Sog„inov, 
F. Akramova, 
L. Karimova, 
O. Hayitov, 
N. Salayeva, 
O. Shamiyeva, 
O. Abdusattorova va boshq.) oilaviy hamda shaxslararo o„zaro munosabatlarga 
e‟tibor qaratilgan. 
Muallifningning oila va oilaviy munosabatlarning ijtimoiy-psixologik 
omillari va oqibatlariga bag„ishlangan asarlarida oilada yoshlarni gender 
munosabatlarga tayyorlash muammolariga
66
, gender tasavvurlarning shaxs 
tarbiyasidagi o„rni (2006) kabi masalalarda e‟tibor qaratilgan. Bizning oxirgi 
tadqiqotlarimizda
67
er-xotin va oiladagi sibling munosabatlarning bola shaxsiga 
ta‟siri, jumladan, erkaklik va ayollik fazilatlari shakllanishidagi o„rni o„rganilgan, 
ilmiy xulosalar chiqarilgan. 
Boshqaruv faoliyati va shaxs kar‟yerasining gender jihatlari 
Qator xorijiy adabiyotlar tahliliga ko„ra, “yetakchi”, “peshqadam”, “lider” 
bir so„z bilan aytganda “boshqaruvchi” muammosi odatda jinsni hisobga olmagan 
holda an‟anaviy o„rganilgan, ya‟ni boshqaruvchilik maskulinlikka xos deb 
hisoblangan.
Ko„plab fenomenlar, amaliy natijalar va nazariyalar “erkaklik” tushunchasi 
orqali izohlangan. 
So„nggi yillarda ayol kar‟yerasi va omillari, xususan, professional faoliyatda 
yuqori lavozim va mavqyega erishgan ayollar – izchillik bilan ijtimoiy-gumanitar 
tadqiqotlar obyektiga aylanib bormoqda (A.Ye. Chirikova, O.N. Krichevskaya; 
B.Dalbum-Xall; 
Ye.K. Zavyalova; 
M.V. Safanova; 
N.D. Strekalova; 
G.V. Tureskaya, V.A. Xashyenko; S.E. Jalbert; J.de Trude, V. Stanfield va 
66
Каримова В. Оилада ѐшларни гендер муносабатларга тайѐрлаш муаммолари // “Ёшлар муаммолари 
ва уларнинг ечими: ҳолат ва истиқбол” мавзусидаги Респ. илмий-амалий анжумани материаллари – Т.: 2002. 
– Б. 30–33. 
67
Каримова В. Оилавий ҳаѐт психологияси:Ўқув қўлланма. – Т.: 2006. – 142 б. 

---

191 
boshqalar). 
Shunga qaramasdan shaxsning maskulin tashkilotchiligi jamiyatda ijtimoiy 
ma‟qullangan xulq-atvor sifatida qolmoqda. 
Gender psixologiyasi sohasiga doir integrativ yondashuv hamda maskulinlik 
va feminenlik konsepsiyasi ishlanmalari