Boshqaruv hisobi

to‘g‘ri material xarajatlar	88 500
6.00
b) to‘g‘ri ish haqi xarajatlari	66 375	4.50
v) o‘zgaruvchan umumishlab chiqarish xarajatlari	44 250	3.00
jami o‘zgaruvchan xarajatlar	199 125	13.50
2. Doimiy ishlab chiqarish xarajatlari	154 875	10.50
Ma’muriy-boshqaruv va tijorat xarajatlari (MBTX) tijorat xarajatlari	73750	5.00
b) umumiy xarajatlar	36 875	2.50
v) ma’muriy-boshqaruv xarajatlari	22 125	1.50
Jami: MBTX	132 750	9.00
BARCHA XARAJATLAR (1 + 2 + 3)	486 750	33. 00

1. 
   Hisobot yilida xarajatlarning o‘zgarishi kutilmayapti.
   
2. 
   Xo‘jalik yurituvchi subyekt 110625 p.b. foyda olishni rejalashtirmoqda.
   
3. 
   Xo‘jalik yurituvchi subyekt aktivlarining umumiy miqdori 921875 p.b.
   
4. 
   Aktivlar rentabelligi shu holatda 12 foizni tashkil qiladi (110625: 921875) x 100
   

Doimiy umum ishlab chiqarish
xarajatlari

Foyda (reja)

Ma’muriy- boshqaruv va tijorat xarajatlari
₊ +
=


Ustama foizi

Bir dona mahsulotning o‘zgaruvchan xarajati

Bir dona mahsulotning o‘zgaruvchan xarajati
= ^{+ Х}
Misoldan kelib chiqiladigan bo‘lsa:

1. Ustama foizi = (110625 + 154875 + 132750) : 199125 = 200%

2. Bahosi = 13.50 + (13.50 x 200%) = 40.50




Foyda (reja)

Ma’muriy-boshqaruv va tijorat xarajatlari
+


=


Ustama foizi

Bir dona mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi

Bir dona mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi
= ⁺ _Х
Misoldan kelib chiqiladigan bo‘lsa:

1. Ustama foizi = (110625 + 132750) : (199125 + 154875) = 68.7%

2. Bahosi = 13.50 +10.50 + (24.0 x 68.7%) = 40.50




Foyda (reja)



=


Ustama foizi

Bir dona mahsulotning to‘liq tannarxi

Bir dona mahsulotning to‘liq tannarxi
= ^{+ Х}
Misoldan kelib chiqiladigan bo‘lsa:

1. Ustama foizi = 110625 : (199125 + 154875 +132750) = 22.73%

2. Bahosi = 13.50 + 10.50 + 9.00 + (33.0 x 22.73%) = 40.50




Bir dona mahsulotning to‘liq

Jami ishlab chiqarish hajmi, donada
⁼ + ^Х :^:
Misoldan kelib chiqiladigan bo‘lsa:
1. Baho = 13.50 + 10.50 + 9.00 + {12% x 921875 : 14750} = 40.50

Xo‘jalik yurituvchi subyekt faoliyati xizmat ko‘rsatish sohasidan iborat bo‘lsa, u holda u tomonidan ko‘rsatilayotgan xizmatga bahoni belgilashga yondashishning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘ladi va u ishlab chiqilgan mahsulotlarga baho belgilash tartibidan farq qiladi. Xizmatlar fizik xossaga ega bo‘lmasada, ular ham o‘z bahosiga ega bo‘lishni, shunga muvofiq xaridorlari tomonidan to‘lovni amalga oshirishda hisobga olinishi kerak bo‘ladi. Chunki nafaqat xizmat ko‘rsatuvchi subyekt, balki uning xizmatidan foydalanuvchi ham oldindan xizmat bahosi qancha bo‘lishini bilishlari, bu tabiiy holat. Xizmatlarga bahoni belgilash uchun aksariyat hollarda sarflangan materiallar xarajati hamda uni bajarishga ketgan vaqt miqdori hisobga olinadi.

Shuningdek, poyabzalni ta’mirlash, santexnikalarni almashtirish va tuzatish, avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash kabi faoliyatlar bilan shug‘ullanadigan xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘z xizmatlari bahosini belgilashda – sarflangan ishchi kuchi vaqti hamda ishlatilgan materiallar va ehtiyot qismlar qiymatini hisobga olishadi.
Auditorlik, konsalting, advokatlik, buxgalterlik kabi xizmatlarni ko‘rsatuvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlarda esa – xizmat ko‘rsatish uchun sarflangan vaqt miqdori bahoni belgilash uchun asos qilib olinadi. Xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘z xizmatlari bahosini belgilash vaqtida ana shu yuqorida qayd qilingan holatlardan kelib chiqib, ya’ni sarflangan materiallar, ehtiyot qismlar bahosi hamda material xarajatlari miqdorini hisobga olib, ular ustiga ustama qo‘yish
usulidan foydalanishadi.
Misol.
Xo‘jalik yurituvchi subyekt avtomobilga texnik xizmat ko‘rsatdi. Shu jarayonda u 340 p.b. miqdoridagi ehtiyot qismlarni ishlatdi.
Shu ehtiyot qismlarni joy-joyiga ishlatish uchun ketgan qo‘shilgan xarajatlarini qoplash uchun 40% ustama qo‘llaydi.
Bundan tashqari avtomobilni ta’mirlash uchun bitta mutaxassis ishladi va u jami 9 soat vaqt sarfladi.
Mutaxassisning bir soatlik ish haqi stavkasi 15 p.b. teng. Ish haqi bo‘yicha joriy ustama foizi 80%.
Shu misol shartlari bo‘yicha avtomobilga ko‘rsatilgan texnik xizmat va ta’mirlash xarajatlari bahosi quyidagicha shakllanadi:
(bahosi pul birligida)

Ko‘rsatilgan xizmat turlari va belgilangan ustamalar miqdori	Bahosi
Sarflangan ehtiyot qismlar	340
Qo‘shilgan xarajatlar (340 x 40%)	136
Jami ehtiyot qismlar xarajati	476
Mehnat haqi xarajatlari (9 soat x 15 p.b.)	135

Qo‘shilgan xarajatlar (135x 80%)	108
Jami mehnat xarajatlari	243
Xizmat bahosi	719