Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

HIMOYALANISH MODELLARI
ACTIVE DIRECTORY NING MANTIQIY TUZILMASI
Active Directory ning mantiqiy tuzilmasi sizning tashkilotingizning ehtiyojiga bog‘liq. 
Active Directory ning elementlari bu o‘rmon, daraxt, domen, va tashkiliy birliklar kiradi.
Windows operatsion tizimida domen
Windows 2000 operatsion tizimidagi domenlar Windows NT4 operatsion tizimidagi 
domenlarni eslatib yuboradi chunki juda ko‘p o‘hshash jihatlariga egadir. Har hil maqsadlar 
uchun doemnlar foydalanuvchilarva kompyuterlarning mantiqiy guruhi hisoblanadi. 
Domen kompyuterlarni boshqarish uchun yagona bo‘lgan tizimga birlashtiradi. Domenni 
boshqaruvchisi etib administrator tayinlanadi. Shunday qilib domen boshqaruvchisi 
administrator bo‘lib u shu domenning yahshi ishlashiga foydalanuvchilar shu domenning 
resurslaridan unumli foydalanishi uchun javob beradi. Bundan tashqari domenning 
hamma nazoratchilari o‘rtasida replikatsiya jarayoni (ko‘p sonli nushalash) mavjuddir. 
Windows 2000 operatsion tizimidagi domenlar NETBIOS bilan emas, balki DNS bilan 
kelishilgan holda nomlanadi. Active Directory ning domeniga bitta misol qilib 2000trainers.
com ni misol qilib olish mumkin. Windows NT operatsion tizimidagi domenlar uchun 
o‘lchami bo‘yicha cheklovlar mavjud edi. Shuning uchun bir kompaniyada endi domenlar 
ko‘p bo‘lgani uchun domenlar to‘plamini yaratish vazifasi kelib chiqdi, bunda minglab 
kompyuterlar va foydalanuvchilar bir biriga bog‘lanadi. Hozirgi vaqtda Windows 2000 
operatsion tizimida ishlovchi domelar nunday muammolarga duch kelmaydilar, chunki 
endi Active Directory da millionlab kompyuterlarni birlashtirish mumkin. Endi Active 
Directory bizga domenlar to‘plamini ham yaratish imkonini beradi. Buning natijasida 
o‘rmonlar va daraxtlar tuzilmalari yuzaga keladi.
  Ishchi guruhlar – bu Windows operatsion tizimida ishlaydigan bo‘lak kompyuterlar 
yoki tarmoqlardir.
  Ishchi guruhlar tarmoq juda katta bo‘lmaganda juda qulaydir. Ammo katta 
korxonalarda ma’lumotlar almashinishi domenlar asosida bo‘ladi.
  Domen bu tarmoq resurslari va hisob yozuvlari guruhining bitta nom bilan tashkil 
etilishidir (misol uchun, gov, uz). Bu tarmoq qurilmalari va hisob yozuvlari domen hosil 
qiladigan himoya tizimida joylashadilar. 
  Bu degani biror domen foydalanuvchisi domenning biror resursiga murojaat qilib 
undan parol va hisob yozuvini kiritishini so‘raydi. Domenlar foydalanuvchilarning ishini 
osonlashtiradi, chunki ular endi ishchi stansiyalardagidek har bir qurilmaga murojaat 
etishdagi parolini eslab yurishlari shart emas balki o‘zining hisob yozuvini va parolini 
bilishlari etarli. Domenda parollarni va hisob yozuvlarni boshqarish markazlashtirilgan 
bo‘ladi. Domen qanday ishlaydi? 
 Yuqorida aytib o‘tilgandek domen markazlashgan boshqaruvli tarmoq 
qurilmalarining guruhlaridan iboratdir. Windows NT operatsion tizimida PDC qo‘llanilar 
edi. 

---

79
  Tarmoqni boshqarish resurslarni taqsimlash uchun bitta qurilmadan foydalanish 
va har qanday ehtimolga ko‘ra zahirada ham qurilmalar bo‘lgani maqsadga muvofiqdir. 
Microsoft kompaniyasi Windows 2000 tizimiga domen nazoratchisini qo‘shadi. Endi har 
qanday qilingan ishdan har bir  domen kontrollyorlarida nusxa olinadi (rasm A). 
  Domenning yaxshi ishlashi uchun Active Directory hamma domen kontrollyorlarida 
o‘z vaqtida yangilanib turishi kerak.
  Windows 2000 tizimida hamma domen nazoratchilarida oxirgi mashg‘ulotlarni 
saqlash uchun ko‘p sonli nusxalash (replikatsiya) qo‘llaniladi. Bitta domen nazoratchisida 
bo‘ladigan o‘zgarishlar hamma domen nazoratchilariga ko‘chiriladi. 
Odatda replikatsiya bir tarmoqda har 5 minutda sodir bo‘ladi. Hatosiz nushalashni 
tashkil etish uchun Knownledge Consistency Checker (bilimlarning mstligini tekshiruvchi) 
komponentasi hamma domen naoratchilari orasida mantiqiy bog‘lanish sxemasini yaratadi 
va bu sxemani tashkil etish uchun domen nazoratchilari o‘rtasida boglanishlar o‘rnatadi.
  Domen nazoratchilari shu bog‘lanish orqali bir-biridan nusha oladilar.