Boshqa tillarning rivoji

V.MUSTAHKAMLASH
1- Shaxs nomlari deb qanday otlarga aytiladi?

2. Joy nomlariga misollar keltiring.

V. O`quvchilarni baholash:

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA:

268-mashq. Uyga vazifa. Ota-onangiz, aka-ukalaringiz, opa-singilla- ringizning ismlarini yozing va ularga izoh bering.

Muallif: D. Haydarova

6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201____

Mavzu: JOY NOMLARI VA ULARNING IM LOSI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad – _______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH
1- Shaxs nomlari deb qanday otlarga aytiladi?

2. Joy nomlariga misollar keltiring.

III. YANGI MAVZU BAYONI.
JOY NOMLARI VA ULARNING IM LOSI

T o p s h i r i q. Joy nomlariga misollar yozing.

BILIB OLING. Ma'lum bir geografik hududga atab qo'yilgan nomlar joy nomlari hisoblanadi. Mamlakat, o'lka, nomlari qo'shma so'z shaklida bo'lganda tarkibidagi har bir so'z bosh harf bilan yoziladi.
ESDA TUTING. Tarkibida bo'yi, orti, oldi so'zlari ishtirok etgan joy nomlari qo'shib yoziladi.

mashq. Berilgan joy nomlarining tuzilishi va imlosini tushunti­ring.

Surxondaryo, Buloqboshi, To'rtko'l, Qorovulbozor, Amerika Qo'shma Shtatlari, Janubiy Koreya, Maijonbuloq, Jarqo'rg'on Markaziy Osiyo, O'zbekiston Respublikasi.

mashq. Gaplarni ko'chiring, joy nomlarini topib, ularning hosil bo'lishini izohlang.

1. Jiydakapa do'ppidek keladigan pastak bir tepalik ekan. (X. Sultonov) 2. Zahro «Tuproqqo'rg'on» darvozasiga yetib borgan- da, vaqt tushga yaqinlashib qolgan, kun iliq, havoda o'rik gullari chirpirar edi. (U. Nazarov) 3. Balandmachitdan o'tib, Beshyog'ochga chiqamiz. (Oybek) 4. Xatircliiga borish uchun poyezddan Zirabuloq bekatida tushiladi. (C. Salomov) 5. Qani endi, Yaypanga borsak, Qudashga borsak, Buvaydaga borsak, Oqqo'rg'onga borsak, seni ham olib boraman. (Abdulla Qahhor)

mashq. Matnni o'qing, joy nomlarini aniqlang. Ularga o'xshash boshqa misollar toping.

U vaqtda Toshkent ikkita shahardan iborat bo'lib, birini Eski shahar, ikkinchisini Yangi shahar deyishardi. Ikkalasi o'z davri- ning o'zgacha ikki dunyosi hisoblanib, ularning muayyan chegarasi ham bor edi. Ko'p sirlarning guvohi bo'lgan sirli Anhor chegara edi. Uning o'ng qirg'og'i Qo'qon xoni qurgan O'rda choyxonasidan boshlansa, chap qirg'og'i Eski shaharga qaratilgan Tuproqqo'ig'on harbiy qal'asidan boshlanardi. (Ibrohim Rahim)
272-mashq. Joy nomlarini ma'no guruhlariga ajratib jadvalga joylashtiring.

Cho'ponota, Amudaryo, Yevropa, Afrika, London, Qashqa- daryo, Dashnobod, Koson, Osiyo, Ellikqal'a, Shirmonbuloq, G'ijduvon, Tomdi, Samarqand, Beshkent, Qamashi, Surxondar- yo, Xorazm, Italiya, Uzunko'cha, Uchtepa, Naymancha, Is- paniya, Gruziya, Chorsu, Jartepa, Sariosiyo, Yaponiya, Xovos, G'azalkent, Mang'it, Xonqa, Shirmonpazlik, Temirchilik, Avs- traliya, Yangichek, O'rtasaroy.

Qit'a noinlari	Davlat nomlari	Shahar nomlari	Qishloq nomlari	Viloyat iiomlar,	Ti'man nomlari	Mahalla nomi an

273-mashq. «Bilag'onlar musobaqasi»ni o'tkazing. Buning uchun ikki guruhga bo'lining. Birinchi guruh aytgan joy nomining ikkinchi qismi keyingi guruh topadigan joy nomining birinchi qismi bo'lsin.

N a m u n a: Uchqo 'rg'on — Qo 'rg'ontepa.
V.MUSTAHKAMLASH
1.Joy nomlari deb nimaga aytiladi?

2.Joy nomlari qanday yoziladi?

3. Tarkibida oq va qora so'zlari ishtirok etgan joy nomlariga misollar ayting.
V. O`quvchilarni baholash:

Ishtirokiga qarab
VI. UYGA VAZIFA:
274-mashq. Uyga vazifa. O'zingiz yashayotgan yerdagi joy nomlarini yozing. Ularning tarixiy shakllari ustida ham o'ylang.

Muallif: D. Haydarova

6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201____

Mavzu: JOY NOMLARI VA ULARNING IM LOSI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad – _______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH
1- Shaxs nomlari deb qanday otlarga aytiladi?

2. Joy nomlariga misollar keltiring.

III. YANGI MAVZU BAYONI.
JOY NOMLARI VA ULARNING IM LOSI

T o p s h i r i q. Joy nomlariga misollar yozing.

BILIB OLING. Ma'lum bir geografik hududga atab qo'yilgan nomlar joy nomlari hisoblanadi. Mamlakat, o'lka, nomlari qo'shma so'z shaklida bo'lganda tarkibidagi har bir so'z bosh harf bilan yoziladi.
ESDA TUTING. Tarkibida bo'yi, orti, oldi so'zlari ishtirok etgan joy nomlari qo'shib yoziladi.

mashq. Berilgan joy nomlarining tuzilishi va imlosini tushunti­ring.

Surxondaryo, Buloqboshi, To'rtko'l, Qorovulbozor, Amerika Qo'shma Shtatlari, Janubiy Koreya, Maijonbuloq, Jarqo'rg'on Markaziy Osiyo, O'zbekiston Respublikasi.

mashq. Gaplarni ko'chiring, joy nomlarini topib, ularning hosil bo'lishini izohlang.

1. Jiydakapa do'ppidek keladigan pastak bir tepalik ekan. (X. Sultonov) 2. Zahro «Tuproqqo'rg'on» darvozasiga yetib borgan- da, vaqt tushga yaqinlashib qolgan, kun iliq, havoda o'rik gullari chirpirar edi. (U. Nazarov) 3. Balandmachitdan o'tib, Beshyog'ochga chiqamiz. (Oybek) 4. Xatircliiga borish uchun poyezddan Zirabuloq bekatida tushiladi. (C. Salomov) 5. Qani endi, Yaypanga borsak, Qudashga borsak, Buvaydaga borsak, Oqqo'rg'onga borsak, seni ham olib boraman. (Abdulla Qahhor)

mashq. Matnni o'qing, joy nomlarini aniqlang. Ularga o'xshash boshqa misollar toping.

U vaqtda Toshkent ikkita shahardan iborat bo'lib, birini Eski shahar, ikkinchisini Yangi shahar deyishardi. Ikkalasi o'z davri- ning o'zgacha ikki dunyosi hisoblanib, ularning muayyan chegarasi ham bor edi. Ko'p sirlarning guvohi bo'lgan sirli Anhor chegara edi. Uning o'ng qirg'og'i Qo'qon xoni qurgan O'rda choyxonasidan boshlansa, chap qirg'og'i Eski shaharga qaratilgan Tuproqqo'ig'on harbiy qal'asidan boshlanardi. (Ibrohim Rahim)
272-mashq. Joy nomlarini ma'no guruhlariga ajratib jadvalga joylashtiring.

Cho'ponota, Amudaryo, Yevropa, Afrika, London, Qashqa- daryo, Dashnobod, Koson, Osiyo, Ellikqal'a, Shirmonbuloq, G'ijduvon, Tomdi, Samarqand, Beshkent, Qamashi, Surxondar- yo, Xorazm, Italiya, Uzunko'cha, Uchtepa, Naymancha, Is- paniya, Gruziya, Chorsu, Jartepa, Sariosiyo, Yaponiya, Xovos, G'azalkent, Mang'it, Xonqa, Shirmonpazlik, Temirchilik, Avs- traliya, Yangichek, O'rtasaroy.

Qit'a noinlari	Davlat nomlari	Shahar nomlari	Qishloq nomlari	Viloyat iiomlar,	Ti'man nomlari	Mahalla nomi an

273-mashq. «Bilag'onlar musobaqasi»ni o'tkazing. Buning uchun ikki guruhga bo'lining. Birinchi guruh aytgan joy nomining ikkinchi qismi keyingi guruh topadigan joy nomining birinchi qismi bo'lsin.

N a m u n a: Uchqo 'rg'on — Qo 'rg'ontepa.
V.MUSTAHKAMLASH
1.Joy nomlari deb nimaga aytiladi?

2.Joy nomlari qanday yoziladi?

3. Tarkibida oq va qora so'zlari ishtirok etgan joy nomlariga misollar ayting.
V. O`quvchilarni baholash:

Ishtirokiga qarab
VI. UYGA VAZIFA:
274-mashq. Uyga vazifa. O'zingiz yashayotgan yerdagi joy nomlarini yozing. Ularning tarixiy shakllari ustida ham o'ylang.

Muallif: D. Haydarova

6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201____

Mavzu: TASHKILOT, KORXONA, MUASSASA

NOMLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad – _______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

1.Joy nomlari deb nimaga aytiladi?

2.Joy nomlari qanday yoziladi?

3. Tarkibida oq va qora so'zlari ishtirok etgan joy nomlariga misollar ayting.

III. YANGI MAVZU BAYONI.
TASHKILOT, KORXONA, MUASSASA

NOMLARI

1-topshiriq. Berilgan otlarni jadvaldagi guruhlarga ajrating. Im­losini izohlang.

Sog'liqni saqlash vazirligi, Birlashgan Millatlar Tashkiloti, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, O'zbekiston Oliy Majlisi, O'zbekiston Milliy universiteti, Toshkent traktor zavodi.

Xalqaro tashkilot nomlari	Davlat tashkiloti nomlari	Koixona nomlari	Davlat muassasasi nomlari

BILIB OLING. Xalqaro tashkilot, oliy davlat tash- kilotlari va mansablarining nomlari tarkibidagi har bir so'z bosh harf bilan yoziladi. Vazirliklar, idoralar, tashkilotlar va korxonalar nomi tarkibidagi birinchi so'z bosh harf bilan yoziladi.

Turli korxonalar, mahsulotlar, inshootlar, transport vosi- talari kabilarga berilgan shartli nomlar qo'shtirnoq ichida bosh harf bilan (birikmali holatlarda faqat birinchi so'z) yoziladi: «Turkiston» (saroy), «Sharq gullari» (firma).
275-inashq. Tashkilot, korxona va muassasa nomlarini jadvalga joylash- tiring va ular ishtirokida gaplar tuzing.

«Bahor» konsert zali, Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi, Oliy xo'jalik sudi, Buxoro viloyati hokimligi, «Damas» avtomashinasi, «0'qi- tuvchi» nashriyoti, «Umid» firmasi, «Istiqbol» fermer xo'jaligi, «Malika» ishlab chiqarish birlashmasi, «Nuroniy» jamg'armasi, Samarqand chinni zavodi, Quvasoy sement zavodi, «Turkiston» saroyi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Guliston davlat univer- siteti.

Xalqaro tashk ilot nomlan	Davlat oliy tashkiiOii va mansablan nomlari	Da\lat muassasasi nomlari	Korxona nomlari

mashq. Quyidagi nomlarni guruhlarga ajrating va ular o'rtasidagi farqlarni tushuntiring.

Madaniyat va sport ishlari vazirligi, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, «Qo'shchinor» mas'uliyati cheklangan ish­lab chiqarish birlashmasi, Bulung'ur tumani hokimligi, Urganch davlat universiteti, «Lazzat» oshxonasi, «Afrosiyob» mehmon- xonasi, Toshkent agrar universiteti.
V.MUSTAHKAMLASH

1. Xalqaro tashkilot nomlariga misollar ayting.

2. Davlat tashkilotlarining nomlariga misollar keltiring.

3. Korxona nomlariga misollar keltiring.

V. O`quvchilarni baholash:

Ishtirokiga qarab
VI. UYGA VAZIFA:
Uyga vazifa. O'zingiz yashayotgan joydagi muassasa, korxona, tashkilotlarning nomlarini yozing.

Muallif: D. Haydarova

6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201____

Mavzu: TARIXIY SANA VA BAYRAM NOMLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad – _______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

1. Xalqaro tashkilot nomlariga misollar ayting.

2. Davlat tashkilotlarining nomlariga misollar keltiring.

3. Korxona nomlariga misollar keltiring.

III. YANGI MAVZU BAYONI.
TARIXIY SANA VA BAYRAM NOMLARI

Topshiriq. Qanday tarixiy sana va bayramlami bilasiz? Ularning nomini yozing va imlosini tushuntiring.

BILIB OLING. Tarixiy sana va bayramlarning nomlari I I tarkibidagi birinchi so'z bosh harf bilan yoziladi.

mashq. Gaplarni ko'chiring. Tarixiy sanalar va bayram nomlarini topib, ularga izoh bering.

1. Ramazon kirdi... Dadam meni bozorshabga olib bordi. (Ab­dulla Qahhor) 2. Aytganingiz kelsin, —dedi onamning chehrasi ochilib,— hamal-amal, o'lmagan qui bahorni ham ko'radi. Navro'z keladi... Navro'z so'zini eshitib, yuragim to'lqinlanib ketdi. (N. Safarov) 3. Yangi yilda uyimizga, baxsh etib zavq-u safo. Kirib keldi hassasini do'qillatib Qorbobo. (H. Imonberdiyev)
mashq. Bayram nomlarini o'qing. Ularning mohiyatini tushun- tirib bering.

O'zbekiston Respublikasi hududida quyidagi kunlar bayram (dam olish) kunlari deb belgilangan.

1-yanvar —Yangi yil; 8-mart — Xalqaro xotin-qizlar kuni; 21-mart — Navro'z bayrami; 9-may— Xotira va qadrlash kuni; 1-sentabr — Mustaqillik kuni; 8-dekabr — Konstitutsiya kuni; 1-oktabr —O'qituvchi va murabbiylar kuni; Ro'za hayiti; Qurbon hayiti (kunlari o'zgarib turadi).
mashq. Matnni o'qing. Mustaqillikning nima uchun bayram qilinishi haqida bahs yuriting.

Respublika Oliy Kengashining XII chaqiriq navbatdan tashqari oltinchi sessiyasida O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqil- ligi e'lon qilindi va 1-sentabr O'zbekiston Respublikasining Mus­taqillik kuni deb e'lon qilindi. 1991-yildan boshlab bu kun mamlakatimizning bosh bayrami sifatida katta tantanalar bilan nishonlanib kelinmoqda.

O'zbekiston Respublikasida qanday kunlar bayram kunlari deb e'lon qilingan?

V.MUSTAHKAMLASH

1. Qanday tarixiy sanalarni bilasiz?

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

V. O`quvchilarni baholash:

Ishtirokiga qarab
VI. UYGA VAZIFA:

___________________________________________________________________

Muallif: D. Haydarova

6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI
«____”____________201____

Mavzu: SUV HAVZALARI VA INSHOOTLARI NOMLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad – _______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.
DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

Qanday tarixiy sanalarni bilasiz?

III. YANGI MAVZU BAYONI.
SUV HAVZALARI VA INSHOOTLARI NOMLARI

Topshiriq. Qanday suv havzalari (okean, dengiz, ko'l, daryo, soy, ariq, buloq) va suv inshootlari (kanal, suv omborlari, quduq) nomlarini bilasiz. Ularni daftaringizga yozing va imlosini tushuntiring.

BILIB OLING. Suv havzalari va inshootlari nomlari i 1 tarkibidagi birinchi so'z bosh harf bilan yoziladi.

mashq. Matnni o'qing. Undagi suv bilan bog'liq nomlarni topib, izohlang.

Sirdaryo yoqasidagi tog'oldi tekisliklarida bunyod bo'lgan Toshkent shahri juda qulay tabiiy muhitga egadir. Shaharning obo- donchilik sharoiti ham yaxshi. Toshkent vohasini Chirchiq daryosi suv bilan ta'minlab turadi. Shahardan oqib o'tuvchi ariq va kanal- larning hammasi Chirchiq daryosidan boshlanadi. Qorasuv, Salor, Kaykovus, Qoraqamish, Shayxontohur, Rohat, Oqqo'rg'on, Anhor shaharning qon tomirlaridir. (M. Ro'ziyeva)

mashq. Gaplarni ko'chiring. Suv bilan bog'liq nomlarning tagiga chizing va izohlang.

281 -mashq. Rasm asosida «Assalom, Navro'z!» mavzusida matn tuzing. Navro'zni sharq xalqlari qanday kutib olishi haqida so'zlab bering.
1. Kampirning o'tovi Zolariqning chap qirg'og'ida edi. (G'afur G'ulom) 2. Qorasuv kunchiqar va kunbotar tomonlari qo'shni qishloqlar bilan, kun yurish tarafi qishloq ahli Qayir deb atovchi Qoradaryo o'zani bilan tutashib ketgan katta ariq edi. (Qamchibek Kenja) 3. Qoplonbopning qoq o'rtasidan Nuqrasoy shitob bilan oqib o'tadi. (Said Ahmad) 4. Bo'ron tezda o'tib ketadi, biz Jay- hunning narigi tarafiga o'tganimizdan keyin bunaqangi yomon ofatlar bo'lmaydi. (Mirmuhsin)
284-mashq. Quyida berilgan so'zlarni jadvalga joylashtiring va ular ishtirokida gaplar tuzing.

Orol, Sangzor, Oqdaryo, Balxash, Issiqko'l, Chortoqsoy, Zarafshon, So'x, G'ovasoy, Katta Farg'ona kanali, Chordara, Chorvoq, Amu-Buxoro kanali, Qora dengiz, Tuyabo'g'iz, Shah- rixonsoy.

Dengiz va ko'l nomlari	Daryo nomlari	Soy nomlari	Kanal nomlari

mashq. Ajratib ko'rsatilgan so'zlar orqali qaysi daryolar haqida gap ketayotganini aniqlang.

1. Yoz boshlanib, Yaksart bo'yidagi o'tlar qovjiray boshladi. 2. O'sha yili Eron shohi Darayavush O'kuzdan kechib, Sug'diyani bosib oldi. (Mirkarim Osim) 3. Kir Araks daryosiga ko'prik qurish- ni buyurdi. (Darslikdan) 4. Bu jodudan ikki ko'zim, biri Sayhun, biri Jayhun. (Erkin Vohidov)
mashq. Boshqotirmaga yashiringan daryo nomlarini topib joy­lashtiring va ular haqida suhbat uyushtiring.