|
Sinfda o’qish darslarining ta’lim-tarbiyaviy
ahamiyati va vazifalari
Reja:
1.Yaxshi o’qish malakasining sifatlari va ularni takomillashtirish yo’llari.
2.Sinfda o’qish darslarining ahamiyati.
3.Sinfda o’qish darslarining vazifalari.
Adabiyotlar:
1.Abdullayev Y. Eski maktabda xat-savod o’rgatish.- Toshkent,1960.
2.Abdullayeva Q. Birinchi sinfda nutq o’stirish. -Toshkent, "O’qituvchi", 1980.
3.Abdullayeva Q. Savod o’rgatish. Toshkent, 1983.
4.Abdullayeva Q., Rahmonova S. Ona tili darslari (usuliy qo’llanma). Toshkent, 1999.
5.Azizova A. G. Uchinchi sinfda ona tili darslari. Toshkent, 1982.
6.Azizova A.G., Ikromova R. To’rtinchi sinfda ona tili darslari. Toshkent, "O’qituvchi", 1984.
7.Ashrapova T., Odilova M. Boshlang’ich sinflarda ona tili o’qitish metodikasi. Toshkent, 1984.
8.Ashrapova T., Hotamov N. Uchinchi sinfda o’qitish darslari. Toshkent, 1983.
Sinfda o’qish darslarida ta’lim-tarbiyaviy vazifalar kompleks ravishda hal qilinadi, bolalarning atrofini o’rab olgan muhit haqidagi, shuningdek, o’quvchilarning ijobiy axloqiy sifatlari shakllanadi, ular aqliy va estetik jihatdan kamol topadilar, mustaqil. ravishda bilim olish asoslarini egallaydilar. “O’qish kitobi”ni tahlil qilish fikrimizni tasdiqlaydi. Bu kitoblarning mazmuni va metodik materiallari (matnni tahlil qilish uchun topshiriq va savollar, mustaqil ishlar tizimi va hokazo) o’zaro bog’liq holda boriladi. Ta’lim-tarbiyaviy vazifalarni birgalikda amalga oshirish uchun o’qish darslarida matnni o’qishgina emas, balki matn ustida qanday ishlash kerakligi ham muhimdir.
O’qish kitoblariga kiritilgan asarlar mavzuida Vatanimiz xalqi haqidagi bilimlar o’quvchilar sinfdan sinfga o’tishi bilan tobora chuqurlashtira boriladi. Vatan, uning sharafli o’tmishi va qahramonona hozirgi kuni o’qish kitoblarida. O’qituvchi o’quvchilarning Vatan— bu, yer, suv, o’rmon, paxta-dalasi, tog’largina emas, balki, avvalo, o’z mehnati bilan el boyligiga boylik qo’shuvchi, xushchaqchaq, erkin hayot yaratuvchi, o’z-kuchi va hayotini ayamasdan dushmanlardan ona yerini himoya qiluvchi kishilar xalq ekanini tushunishlariga erishadi. Sinfda o’qish darslarining ta’lim-tarbiyaviy funksiyasini bir jarayonga birlashtirishning sharti badiiy asar yoki ilmiy-ommabop maqolani idrok etish va tahlil qilish davomida o’quvchilarni asarning ijtimoiy mohiyatini baholay olishga o’rgatish yuzasidan o’qituvchining ko’rsatma berishi hisoblanadi. "Psixolog olim A.N.Leontyev:“So’zni yodlash va tushunishgina emas, hatto undagi g’oya-fikr va hisni bilish ham yetmaydi; bu g’oya-fikr, bu his shaxsning ichki dunyosini belgilashga yordam berishi kerak. Demak, asosiy narsa shundan iboratki, biz bergan fikr va bilim, biz bolada tarbiyalagan his-tuyg’u, biz unda uyg’otgan orzu-umid o’sha kishiniki bo’lsin”,- deb ta’kidlaydi.
O’qituvchi uchun eng muhimi shundan iboratki, bola o’zi oladigan bilim, unda shakllanadigan his-tuyg’u hayotda zarur va ahamiyatli ekanini tushunib yetsin. Bu o’rinda o’qish darslari alohida o’rin tutadi.
Sinfda o’qish darslarining vazifasi:
1.O’qish malakasini takomillashtirish. O’quvchilarda yaxshi o’qish sifatlari: to’g’ri, tez, ongli, ifodali o’qish malakalarini shakllantirish.
2.Bolalarda kitobga muhabbat uyg’otish, kitobdan foydalanishga, undan kerakli bilimni olishga o’rgatish, ya’ni kitobni sevuvchi, kitob bilan ishlashni biladigan chuqur fikrlovchi, sermulohaza kitobxonlarni yetishtirish.
3.O’quvchilarda atrof-muhit haqidagi bnlimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, ilmiy dunyoqarash elementlarini shakllantirish.
4.O’quvchilarni axloqiy, estetik jihatdan va mehnatga muhabbat ruhida tarbiyalash.
5.O’quvchilar nutqini va tafakkurini o’stirish.
6. Adabiy tasavvur elementlarini shakllantirish.
Har bir- vazifani bajarishning aniq yo’li mavjud, ammo bir vazifa boshqalari bilan o’zaro bog’liq holda o’qish darslari va sinfdan tashqari mashg’ulotlar jarayonida hal qilinadi. Yaxshi o’qish malakasining sifatlari deganda malakasining to’g’ri, ongli, ifodali o’qish; o’qish sifatlari va ularning malakasini takomillashtirish deganda esa takomillashtirish o’quvchilarda yaxshi o’qish malakasini shakllantirish tushuniladi. O’qish sifatlari bir-biri bilan o’zaro uzviy bog’liq bo’lib, ongli o’qish asosiy hisoblanadi; o’quvchi tez o’qisa-yu, anglab o’qimasa, o’zi ham, boshqalar ham matn mazmunini tushunmaydi; to’g’ri o’qish ham ongli o’qishga xizmat qiladi; to’g’ri, tez va ongli o’qish ifodali o’qishning asosi hisoblanadi.
Yaxshi o’qish malakasini egallash maktabda o’qitiladigan barcha predmetlardan muvaffaqiyatli o’qishning muhim sharti hisoblanadi. O’qish faoliyatning asosiy turi bo’lib, o’quvchilarni g’oyaviy-siyosiy, aqliy, estetik va nutq; jihatidan rivojlantirish uchun katta imkoniyat yaratadi. Bular o’qish malakasini o’stirish va takomillashtirish ustida muntazam va maqsadga muvofiq ishlash zarurligini ta’kidlaydi.
To’g’ri o’qish deganda xato qilmasdan, yanglishmasdan o’qish tushuniladi, ya’ni to’g’ri o’qish so’zning tovush-harakat tarkibini,. grammatik shakllarini bo’zmasdan, so’zdagi biror tovush yoki bo’g’inni tushirib qoldirmay, ortiqcha tovush yo bo’g’in qo’shmay, harflar o’rnini almashtirmay aniq talaffuz qilib, so’zga urg’uni to’g’ri qo’yib o’qishdir. Boshlang’ich sinf o’quvchilarida so’zni talaffuz qilish va matnni tushunish o’rsatida puxta sintez bo’lmagani uchun ular o’qishda xatoga yo’l qo’yadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
