Boshlang`ich talim pedagogikasi fakulteti 2-3-kurs talabalari uchun ona tili o`qitish metodikasi fanidan ma’ruzalar matni

Dars mavzusi: Xatolar ustida ishlash.
Darsning maqsadi: yozma ishni tahlil qilish, tipik orfografik xatolarni yo’qotish, xato yozilgan so’zlarga oid qoidalarni mustahkamlash.
Darsning borishi:
1. O’quvchilarning yozma ishlariga tavsif berish.
2. O’quvchilarning baholarini e’lon qilish.
3. Tipik xatolar ustida ishlash:
a) palto, stakan, jiyda so’zlarida yo’l qo’yilgan xatolarni izohlash;
b) shu so’zlarni bo’g’inlarga ajratib yozish;
d) shu so’zlar ishtirokida gaplar tuzish.
4. Xato yozilgan so’zlarga oid qoidalarni darslikdan topib o’qish.
5. Tipik orfografik xatolarni tugatishga oid mustaqil ish.
Buning uchun o’quvchilarga quyidagi tarqatmalar tarqatildi (Tarqatmaning birinchi qismiga mustahkamlanayotgan orfogramma, ikkinchi qismida shu orfogrammaga doir bitta so’z yozib qo’yiladi). Bolalar tarqatmalardagi orfogramma va so’zlarga qarab, o’xshash misollar o’ylab topishadi.
1-tarqatma

1	2	O’xshashlarini topish
st	Stakan	stul, stol, stansiya, stanok

2-tarqatma

1	2	O’xshashlarini topish
yi	Yigirma	Yig’im, yilqi, yigit, yig’ilish, yiroq, yirik

3-tarqatma

1	2	O’xshashlarini topish
‘	Ma’no Albom	Ta’na, ta’sir, sur’at, sa’va Lager, tabel, fizkultura

O’quvchilar imlo lug’atidan foydalanib, yuqoridagi tarqatmalarni to’ldirib yozishadi. Bolalarga uyda shu ishni davom ettirish tavsiya qilinadi.
Dars qurilishidan ko’rinadiki, mashg’ulot turli-tuman topshiriqlar, mustaqil ishlar asosida o’tkaziladi. Bu topshiriqlarni bajarishda bolalar o’rganilgan qoidalarni eslaydi, shu qoidalarga oid misollar topishadi. Darsda o’quvchilarning barchasi faol ishtirok etadi. Demak, xatolar ustida ishlash darslarini takrorlash va malaka hosil qilish mashg’ulotlari tipida tashkil etish orqali orfografik qoidalar puxta egallanadi, o’quvchilarda o’rgatilgan qoidalarga oid malakalar shakllanadi.
Grammatik tushunchalarni o’zlashtirishda bir qancha bosqichlarga rioya qilinadi. Oldin grammatik hodisa bilan, uning asosiy belgilari bilan tanishiladi, so’ngra shu hodisaga oid dalillar turli matnlardan izlanadi, keyinchalik esa shu hodisaga oid so’zlar, sintaktik konstruksiyalarni nutqda to’g’ri qo’llash yo’llari o’zlashtiriladi.
Nutq o’stirish mashg’ulotlari o’rganilgan grammatik qonun-qoidalarga bog’lab tashkil etiladi. Shu sababli nutq o’stirish mashg’ulotlarini ham o’tganlarni takrorlash va malaka hosil qilish darslari doirasiga kiritamiz. O’tganlarni takrorlash va malaka hosil qilish darslarining qurilishi o’rganilgan bilimlarning umumiy qurilishiga ko’ra belgilanadi. O’rganilgan bilimlar mazmuniga mos mashqlarni, turli topshiriqlarni bajarish natijasida bolalarda turli malakalar shakllanadi. Bunday darslarda o’rgatilgan bilimlar oldin o’zlashtirilgan bilimlarga taqqoslanadi. O’quvchilarda turli-tuman nutq ko’nikmalari hosil qilinadi.