Mavzuning dolzarbligi. Respublikamizning mustaqilliqga erishishi
sharofati bilan so`nggi yillarda xalq ta`limi, oily va o`rta maxsus ta`lim
sohalarida Prezidentimiz Islom Abdug‟anievich Karimovning sa`yi harakati
va tashabbuslari bilan juda katta, olamshumul ijobiy ishlar amalga
oshirilmoqda. Zamonaviy ta`lim tizimini joriy etish, hozirgi bozor iqtisodiyoti
sharoitida etuk, raqobatbardosh mutaxasislar tayyorlash maqsadida “Ta‟lim
to‟g‟risida” gi va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” haqidagi O‟zbekiston
Respublikasining maxsus qonunlari qabul qilindi. Shu asosda bu qonunlarni
amalga oshirish borasida Vazirlar mahkamasining “O‟zbekiston
Respublikasida umumiy o‟rta ta‟limni tashkil etish” to‟g‟risidagi 203- sonli
maxsus qarori qabul qilindi.
Mamlakatimizning kelajagi uchun Oliy Majlisning IX sessiyasida
qabul qilingan “Ta‟lim to‟g‟risida” gi va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”
ning amalga oshirilishi o‟ta muhim ahamiyatga ega ekanligini ta‟kidlagan holda,
Prezidentimiz bu dasturni bajarish uchun javobgar shaxslar oldiga quyidagi
ulkan vazifalarni qo‟ydi: “Ta‟lim tizimida erishilgan dastlabki natijalarni
chuqur tahlil qilib, ta‟lim andozalari, o‟quv rejalari va dasturlari mazmuniga
islohotlarning ba‟zi maqsadlaridan kelib chiqqan holda, ya‟ni yangi avlodni
kamol toptirishga qaratilgan zarur tuzatishlar kiritish kerak.
Yangi
o‟quv
dasturlarni,
zamonaviy
pedagogik
va
axborot
texnologiyalarini o‟z vaqtida ishlab chiqish va ularni amaliyotga joriy
etishni ta‟minlashni alohida nazorat ostiga olish zarur.
Yuqori malakali pedagogik kadrlarni tayyorlash va ularni qayta
tayyorlashga alohida e‟tibor berish lozim. Kadrlar tayyorlashning sifati, erkin
fikrlovchi shaxs - fuqaroni kamol toptirish ertaga sinf xonalarida va
auditoriyalarida kimlar dars va saboq berishiga bog‟liq ekanligini unutmaslik
kerak” [ 2, 6 - bet].
4
Prezidentimiz Islom Abdug‟anievich Karimov ushbu sessiyada nutq
so‟zlab, uni quyidagi umid va ishonch so‟zlari bilan yakunladi: “… Yana bir
bor ta‟kidlab o‟tishga to‟g‟ri keladi, - amalga oshirilayotgan barcha islohotlarning
taqdiri shu masalaga , ya‟ni kadrlar tayyorlashga chambarchas bog‟liqligini
aniq va ravshan anglab olishimiz kerak. O‟zini shu mamlakatning haqiqiy
vatanparvari deb biladigan har bir kishi Milliy dasturni amalga oshirish uchun
o‟z mehnatini, o‟z ulushini qo‟shadi deb ishonaman”[ 2, 8 - bet].
Umumiy o‟rta ta‟lim uchun yaratilgan “Davlat ta‟lim standarti” ning
asosiy qoidalarida ko‟rsatilishicha, bu standart o‟quvchilarning umumta‟lim
tayyorgarligiga, saviyasiga qo‟yiladigan majburiy minimal darajani belgilab
beradi. Shuningdek “Davlat ta‟lim standarti” ta‟limning mazmunini,
shakllarini, metodlarini va vositalarini, ularning sifatini nazorat qilish va
baholash tartibini belgilaydi. Bundan tashqari ushbu standart o‟zlarinig
tuzilishlari va mazmunlariga ko‟ra davlat, hudud va maktab manfaatlari
muvozanatini aks ettiradi, hamda eng muhimi - o‟quvchi shaxsi, uning
intilishlari, ijodiy qobiliyatlari va qiziqishlarining ustuvorligidan kelib
chiqadi.
Umumiy o‟rta ta‟lim uchun yaratilgan “Davlat ta‟lim standarti”ning
muhim jihatlaridan yana biri unda boshlang‟ich sinflar (1 - 4 sinflar) hamda
umumiy o‟rta ta‟lim (1 - 9 sinflar) nihoyasida o‟quvchilar egallashlari lozim
bo‟lgan bilim, ko‟nikma va malakalarning minimal darajasi belgilab
berilganligidadir.
Umumiy o‟rta ta‟lim uchun yaratilgan “Davlat ta‟lim standarti”
asosida har bir o‟quv predmeti bo‟yicha yangi o‟quv dasturlari ishlab
chiqilgan. Bu o‟quv dasturlarida har qaysi predmet bo‟yicha ta‟limning
maqsad va vazifalari, uning mazmuni, o‟qitishda qo‟llaniladigan asosiy
metodlar, o‟quvchilarning bilim, ko‟nikma va malakalariga qo‟yiladigan
talablar belgilab qo‟yilgan. Boshlang‟ich sinflarda matematik ta‟limni to‟g‟ri
yo‟lga qo‟yish va amalga oshirish, o‟quv dasturida ko‟satilishicha,
o‟quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini, o‟z fikrlarini mustaqil
5
bayon qila olish malakalarini tarkib toptirishni, egallagan bilimlarini
o‟zlarining kundalik faoliyatlarida qo‟llay olishlari, hamda ta‟limning
keyingi, o‟qitishning yuqoriroq bosqichida o‟qishni davom ettirishlari uchun
ularning matematik tayyorgarligini ta‟minlashdan iboratdir.
Ishlab chiqilgan yangi o‟quv dasturida ko‟rsatilishicha matematika kursi
tafakkurni, diqqatni rivojlantirishga, hotirani mustahkamlashga, ijodiy tasavvurni
shakllantirishga va kuzatuvchanlikni mustahkamlashga katta imkoniyatlar beradi.
Shuningdek matematika o‟quv predmeti o‟quvchilarning mantiqiy fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantiradi, ularning o‟z fikrlarini, aniq va tushunarli bayon
etishlari uchun zamin tayyorlaydi.
Hozirgi sharoitda boshlng‟ich sinflar o‟qituvchisining bosh
vazifalaridan biri o‟qitishda bu imkoniyatlardan to‟la va samarali foydalana
olishidan iboratdir.
Mamlakatimiz Prezidenti Islom Abdug‟aniyevich Karimov yosh
avlodning ta`lim - tarbiyasiga katta e`tibor berdi va berib kelmoqda, xususan,
u o`zining “Yuksak ma`naviyat – engilmas kuch” nomli asarida quyidagi
fikrlarni bayon qildi: “Shuni unutmaslik kerakki, kelajagimiz poydevori bilim
dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, halqimizning ertangi kuni qanday
bo`lishi farzandlarimizning bugun qanday ta`lim va tarbiya olishiga bog`liq.
Buning uchun har qaysi ota – ona, ustoz va murabbiy har bir bola timsolida
avvalo shaxsni ko`rishi sarur. Ana shu oddiy talabdan kelib chiqqan holda,
farzandlarimizni mustaqil va keng fikrlash qobiliyatiga ega bo`lgan, ongli
yashaydigan komil insonlar etib voyaga etkazish – ta`lim – tarbiya sohasining
asosiy maqsadi va vazifasi bo`lishi lozim, deb qabul qilishimiz kerak”
1
.
Yuqorida aytilgan vazifalardan kelib chiqadiki matematik ta‟limning
yuqorida qayt etilgan imkoniyatlaridan to‟la va samarali foydalana olishlik
ko‟p jihatdan o‟qituvchining har tomonlama ilmiy va metodik
______________
1
Islom Karimov. Yuksak ma`naviyat – engilmas kuch. T., ”Ma`naviyat”,
2008, 12 - bet.
6
tayyorgarligiga, o‟z fanini va o‟quv dasturini puxta bilishiga, o‟z ustida
tinmay ishlagan holda ta‟limning umumiy va hususiy metodlarini mukammal
egallaganligiga, har qanday o‟quv - tarbiyaviy masalaga ijodiy yondasha olishiga,
shuningdek o‟quvchilarni matematik ta‟lim mazmuni bilan tizimli va chuqur
tanishtira olishiga, ularni izlanishga, ijodiy fikrlashga o‟rgata olishiga bo‟gliqdir.
Chunki hozirgi sharoitda boshlang‟ich sinflarda matematika o‟qitishning
quyidagi harakterli hususiyatlarini e‟tiborga olib borish kerak:
1. O‟qitishning hamma bosqichlarida o‟quvchilarning bilish faoliyatlarini
faollashtirish zarur.
2. Yangi o‟quv materialini o‟rgatishga, o‟quvchilarni aniq maqsadga
yo‟naltirilgan holda tayyorlab borish kerak.
3. O‟quv materialini puxta o‟zlashtirib borish asosida o‟quvchilarning
ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish bo‟yicha tizimli ish olib borish lozim.
Umumiy o‟rta ta‟lim maktablarining o‟quv dasturiga taalluqli ko‟pgina
masalalar boshlang‟ich sinflardayoq shu darajada o‟zlashtirilishi kerakki, ular
o‟quvchilar ongida butun umr saqlanib qolsin, boshqa masalalar esa
o‟qitishningdastlabki bosqichida ularni keyingi sinflarda mufassal qarab
chiqishga tayyorgarlik ko‟rish maqsadidagina kiritiladi yoki biror malakani va
ko‟nikmani shakllantirish jarayonida fikrlash qobiliyati darajasini oshirish
imkoniyatiga ega bo‟lish uchun xizmat qiladi.
Maktabning boshlang‟ich sinflarida o‟quvchilar matematika sohasida
dasturda nazarda tutilgan bilim , ko‟nikma va malakalarning ma‟lum hajmini
ongli ravishda, mustahkam egallay olishlari haqida gap ketganda yuqorida aytib
o‟tilgan mulohazalarni hisobga olish kerak bo‟ladi.
Sanab o'tilgan hamma masalalarni yechish o‟qitishning mazmuni samarali
tanlanganda, uni bayon qilish o'ylangan tizimda bo'lganda va o'qitishning tegishli
maqsadiga muvofiq ravishda o‟qitish metodlari hamda o‟qitish vositalari bilib
tanlab olinganda amalga oshirilgan bo‟ladi.
Boshlang‟ich sinflarda , ayniqsa o‟qitishda maqsadga erishish uchun ta‟lim
metodlarini va vositalarini to‟g‟ri tanlash va ulardan samarali foydalanish
7
muhim ahamiyatga ega. Shu boisdan ham ushbu bitiruv malakaviy ish uchun
tanlab olingan mavzu boshlang‟ich sinflarda matematika o‟qitish metodikasining
eng dolzarb mavzularidan biri ekanligidan dalolat beradi.
Matematika o‟qitish metodlari o‟qituvchi va o‟quvchilarning birgalikdagi
faoliyati usullarini, xususiyatlarini ochib beradiki, ular yordamida o‟quvchilar
bilimlarni, ko‟nikmalarni va malakalarni egallaydilar, ularning dunyoqarashlari
shakllanadi, qobiliyatlari rivojlanadi.
O‟qitish metodlari umumiy va xususiy metodlardan iborat bo‟lib,
matematika o‟qitish metodlari ko‟p va xilma-xildir. Shuning uchun ham ularni
ayrim belgilarga qarab turli sinflarga ajratib (klassifikatsiya qilib) chuqur
o‟rganish maqsadga muvofiqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |