|
S O ‘ Z.
Boshlang’ich sinflarda so’z leksik-grammatik tomonidan o’rganish,lug’at ustida ishlashga e’tibor beriladi.Lug’aviy mashqlar grammatik va to’g’ri yozishni o‘rganish bilan bog’liq holda olib bolriladi.O’quvchilar oqish,grammatika,to’g’ri yozuv imlodan materiallarni o’rganish bilan bog’liq holda so’zlar shaxs va narsalarning nomini,xarakatini,belgisini,sanog’i va tartibini ifodalovchi,yaqin va qarama-qarshi ma’noni bildirish,matnlarni har hil ma’noda ishlatilishini bilib oladilar,ular o’z fikrlarini to’gri va aniq ifodalashga,fikrga mos so’zlar tanlab olishga o’rgatib boriladi.
So’z turkumlarini o’rganishga 2-sinfda tayyorlanadilar.Ular kim? (kimlar?) nima?, nimaga? so’roqlariga javob bo’lgan shaxs va narsalar nomini qanday? qanaqa? qaysi? so’roqlariga javob bo’lgan,shaxs va narsalarning snog’i va tartibini,nima qildi?,nima qiladi? nima qilyapdi? so’rog’iga javob bo’lgan narsa va shaxsning harakatini ifodalashni bilib oladilar.Ularni ma’lum so’roq bera olishga u yoki bu so’roqqa javob bo’lgan so’z nimani ifodalashini aytib berishga o’rgatiladi.
3-sinda o’quvchilar o’zak va o’zakdosh so’zlar bilan tanishadilar.So’zning tarkibi,o’zak,so’z yasovchi va so’z o’rgartuvchi qo’shimchalar o’rganiladi.Oddiygina so’z yasalishi bilan ko’p ishlatiladigan -chi, la, siz,- zor,- li,- kor kabi qo’shimchalar ma’nosi bilan amaliy tanishtiriladi.
O’quvchilar so’z turkumi termin bilan 3-sinfda tanisahdilar.Ular ot,otning ma’nosi (shaxs predmetlrning nomini bildirishi) so’roqlari birlikva ko’plikda qo’llanishi sifat,uning ma’nosi) predmetning belgisini bildirish so’roqlari:son,uning ma’nosu (narsa,predmetning sanog’i va tartibini bildirishi) so’roqlari,bo’’lishli va bo’lishsiz fe’llari o’rganadilar.
4-sinfda o’quvchilar otlarning egalik qo’shimchalari bilan qo’llanishi,kelishik qo’shimchalari bular turlanishini va asosiy so’roqlariga qarab ularning bir-biridan farqlanisini,kelishik qo’shimchalarning yozilishini,sifat yuzasidan o’rganilganlar takrorlanib,qip-qizil,yum-yumshoq kabi sifarlarning son,uning ma’nosi,sanoq va tartib sonlar,ularning so’roqlari,tartib sonlarning yozilisini, kishilik olmoshlari,ularning uch shaxsda,birlik va ko’plik sonda qo’llanilishi,kelishiklar bilan turlanishini o’rganadilar.4-sinfda o’quvchilarga fe’llarning tuslanishi(shaxs-son qo’shimchalari bilan o’zgarish) [aqida tushunchalar beriladi.3-o’tgan hozirgi,kelasi zamonda qo’llanishi,o’tgan zamon qo’shimchasi (di) ning aytilishi va yozilishi ,qo’shimcha fe’llar va ularning yozilishi o’rgatiladi..Dasturning “Gap bo’lishida nutqda ko’proq ishlatiladigan va ammo,lekin,biroq,shunisg uchun bog’lovchilari bilan tanishadilar.
So’sning tarkibi va s’o’z turkumlarini o’rganish jarayonida turli so’z turkumlariga oid so’zlarning hilma-hil ma’nolarda qo’llanilishi hamda so’zni gapda,so’z birikmasida to’g’ri o’rini, aniq ishlatilisni bilib olishga yordam beradigan leksik mashqlar,shuningdek,o’quv yili davomida o’rganiladigan,imlosi qiyin so’zlarning yozilishini bilib olishga ko’maklashadigan lug’aviy-imloviy mashqlar o’tkaziladi.O’quvchilar darslikda berilgan lug’tadan,boshlang’ich sinflar uchun nashr etilgan imlo lug’atidan foydalanishga o’rgatiladi.
G A P.
Boshlang’ich sinf o’quvchilariga gap haqida,gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari,darak,so’oq,buyruq gap) haqida,xis-hayojon bilan aytilgan gaplar,gapning mazmuniga ko’ra oxiriga nuqta,so’roq va undov belgisining qo’yilisihi haqida,gap bo’laklari, gapda so’z birikmalariga ajratish haqida, dastlabki ma’lumotlar tort o’quv yili davomida izchillik bilan berib boriladi.
Birinchi sinfda o’quvchilar nutqdan gapni ajratib olishga,gapni alohida so’zdan farqlashga,gapni o’qiganda ohangga rioya qilishga,ta’lim tayyorgarlikdan so’ng gapning birinchi so’zini bosh harf bilan boshlab yozilgan va oxiriga nuqta qo’yishga o’rganadilar.
Ikkinchi sinfd esa oldingi sinfda berilgan bilimlar yangi til materiallari asosida mustahkamlanadi,o’quvchilar gapning oxirida nuqtadn tashqari so’roq belgisi va undov belgisining ishlatishi bilan tanishadilar va oxirga qo’yilgan tinish belgisiga mos ohangda gapni o’qishga o’rganadilar.
Uchunchi sinfda gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlart(darak,so’roqbuyruq gap) shuningdek,ayrim gaplarning,his hayojon bilan aytilishi va oxiriga undov belgisining qo’yilishi haqida tushuncha beriladi,ularning o’gzaki va yozma nutqda qo’llashga o’rgatiladi.Gap bo’laklari ega kesim va ikkinchi darajali bo’laklar mavzulari ham o’rganiladi.
To’rtinchi sinfda ammo,lekin,biroq bog’lovchilari yordamida bog’langan va bog’lovchilarsi qo’llangan uyshiq bo’lakli gaplar o’rganiladi.O’quvchilar uyshiq bo’laki gaplarni sanash ohangida o’qishga,ammo,lekin,biroq bog’lovchilari bilan bog’langan uyushiq bo’laklar orasida bog’lovchilardan oldin hamda bog’lovchilarsiz bog’langan uyshiq bo’laklar orasida vergul qo’yib yozishga,uyshiq bo’lakli gaplardan og’zaki va yozma nutqda foydalanishga o’rganadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
