Boshlang’ich sinflarda so’z birikmasi va gap

Boshlang‟ich sinf o‟quvchilarining og‟zaki va yozma nutqini o‟stirishda sintaktik o‟yinlardan foydalanish.

Kerak so`zni tanlab ol o`yini.
Bu o`yin o`quvchilarni so`z birikmasi bilan amaliy tanishtiradi. Garchi bu sinflarda so`z birikmasi yuzasidan nazariy bilim berilmasa ham, u haqida o`quvchilar bir qator ma`lumotlar oladi. Amalda so`z birikmasi tuzadilar. Ushbu o`yinni o`tkazish uchun o`qituvchi ko`chma xattaxtaga so`zlarni ikki ustun qilib yozib keladi. O`quvchilar xattaxtadagi so`zlarbilan tanishadi, keyin chap tomondagi so`zlardan mosini qo`yib ko`chirish topshiriladi. O`yinni butun sinf bo`yicha ham parta qatorlari orasida ham o`tkazish mumkin. Qaysi guruhtopshiriqni tez va to`g`ri bajarsa, g`olib hisoblanadi. O`yin bolalarning ijodiyliigni tarbiyalaydi, o`quvchilarda ziyraklik, sinchkovlik sifatlarini va mustaqil fikrlash malakasini shakllantirishga yordam beradi.


Adashgan ikkinchi darajali bo`lakni top
O`yinda huddi yuqoridagidek ish tutiladi.gap tarkibidagi ikkinchi darajali bo`lak bajarayotgan vazifasi va qaysi gap bo`lagiga birikayotganiga qarab o`z o`rniga qo`yiladi.

1. 
   Akam universitetga kirdi bu yil.
   
2. 
   Sojida boshini sarak- sarak qilib gapirdi tez.
   
3. 
   Muattar parvarish qildi gullarni.
   
4. 
   Bobosi Dilshodaning bog`imizga mevali daraxtlar o`tkazdi.
   

Tilsim o`yini
Tilsim o`yini bolalarning mantiqiy fikrlash qobiliyatini o`stiradi.bu o`yinda soda gaplarning, ba`zan qo`shma gaplarning andazasi beriladi. Gapni tashkil etishda ishtirok etayotgan har bir so`zning necha harfdan iboratligi va qaysi tovush bilan
boshlanishi ko`rsatiladi. O`quvchilar gapning sxemasini kuzatib har bir so`zning birinchi tovushini bir necha bor ichda o`qiydi. Qolgan tovushlarni topgach gap tarkibidagi so`zlarni berilgan andoza bo`yicha to`ldiradi.

o

l

t

I

n

o

o

o

o

o

E

Yuqorida berilgan gapda o`zbek xalq maqollaridan biri yashirilgan. Oquvchilar o`qitilgan maqollarni eslab ushbu maqolni topadilar. Agar o`quvchilar maqolning javobini topishga qiynalsalar har bir so`zning oxiridagi harfdani ham ko`rsatib qo`yish yoki birinchi so`zni to`liq yozib ko`rsatish mumkin. Bir necha marta bu o`yinni takrorlangandan keyin o`quvchilar topishmoqlarni tez topa oladigan bo`ladi. Yana bir tomoni har bir so`zning necha tovushdan iboratekanligini aniq belgilab oladi. O`quvchilar yuqoridagi maqolni quyidagicha yozadi.

Oltin olma, olqish ol, Olqish oltin emas?
1-4 –sinflarning o`qish kitoblarida o`zbek xalq maqollari o`rin olgan. O`quvchilarilar ularni ushbu o`yin orqali o`zlashtirib oladi. Bu o`yinni gapning maqsadga turlarini o`zlashtirish jarayonida ham, ma`lum bir gap bo`lagini o`rganish jarayonida qo`llash mumkin. Guruhlar o`rtasida o`yin o`tkazilganda boshlang`ich sinf darsliklarida berilgan maqollardan foydalanish mumkin.
O`yinning sharti:Maqollarni toping. Gapning mazmuniga ko`ra turini aniqlang? 1.

d

T

s

t

T

b

B

q

2.

b

i

L

A

g

i

z

b

Y

b

i

z

m

Y

O`yinning sharti: maqollarni toping. Gapning egasini aniqlang. 1.

I

Ish

i

o

D

A

I

q

2.

D

Uchinchi, to`rtinchisinfo`quvchilariningo`zlarigahamo`rganilganmaqollaryuzasidangapninga ndozasinituzibraqibguruhgaberishtavsiyaetiladi.Bunday o`yinlarni topishmoqlar yuzasidan ham o`tkazsa bo`ladi.
O`yin uchun berilgan maqollarning javoblari.

1. 
   Do`st so`zini tashlama, Tashlab boshing qashlama
   
2. 
   Bilagi zo`r bir yashar, Bilimi zo`r ming yashar.
   
3. 
   Ish ishtaha ochar, Dangasa ishdan qochar.
   
4. 
   Suvsiz hayot bo`lmas, Mehnatsiz rohat.
   

3. Boshlang‟ich sinflarda so‟z birikmasi va gap ustida ishlash

Ona tili 3-sinf. Darsninf texnologik xaritasi.

Darsni mazmuni	Gap bo„laklari
Faoliyat jarayoni	Darsni usuli: Musobaqa, bellashuv, tortishuv. Darsni turi: Nazorat savollari. Darsning jihozi: Ko„rgazmalar, tarqatma materiallar, rasmlar, kitob.

Darsning maqsadlari

Ta„limiy maqsad: O„quvchilarga gap bo„laklari haqida tushuncha berish va bilim saviyasini mustahkamlash. Tarbiyaviy maqsad: Do„stlik, tabiatga va ona Vatanga bo„lgan muhabbatni singdirish. Rivojlantiruvchi maqsad: O„quvchilarni chiroyli va xatosiz yozishga o„rgatish, fikrlash doirasini kengaytirish, kasbga yo„naltirish.

Ishning bosqichlari va mazmuni	O„qituvchining	O„quvchining	Vaqti
1-bosqich Tashkiliy qism	Salomlashish. Nazoratchi axboroti. Guruhga bo„lish.	Savollarga javob beradilar	3daqiqa
2-bosqich O`tilgan mavzuni so`rash	His-hayajon gap haqidagi tushunchalar, savollar beradi. Test savollari orqali ko„rgazmali qurollar, rasmlar orqali o„quvchilar bilimini tekshirish.	Savollarga javob beradilar. Test.	5daqiqa
3-bosqich O`tilgan mavzuni mustahkamlash	His-hayajon gap bo„laklari bo„yicha tarqatma materiallar, test savollari va og„zaki savol- javoblar o„tkazish. BBB metodi.	“BBB” metodida ishtirok etadilar.	5daqiqa
4-bosqich Yangi mavzu bayoni	O„quvchilarga gap bo„laklari haqida tushuncha berish. Kim xatosiz va chiroyli yozish mashqini o„tkazish. Gap bo„laklarini aniq tushuntirish.	Ifodali o„qiydi, chiroyli yozadi.	20 daqiqa
5-bosqich Yangi mavzuni mustah- Kamlash.	Gap bo„laklarini tushuntirish. Mustaqil savol-javoblar o„tkazish, takrorlash.	Mustaqil fikrlaydilar, tushunchaga ega bo„ladilar.	7 daqiqa
6-bosqich Dars yakuni	Darsning yakunida o„quvchilarning ballari hisoblanadi va ular baholanadi. Darsda faol qatnashgan o„quvchilar rag„batlantiriladi. Uy ishi beriladi.	Baholanadilar.	5 daqiqa

Kutilgan natija

O„qituvchining. O„quvchilarga gap bo„laklari haqida tushuncha berib, ularni chiroyli xatosiz yozishga va shu fanga bo„lgan qiziqishini oshiradi.

O„quvchining. Gap bo„laklari bilan tanishadi. Chiroyli va xatosiz yozishni o„rganadi, fikrlash qobiliyatini oshiradi.