Boshlang`ich sinflarda matematika fanining o`qitish jarayonida induksiya

Tezlik va vaqt bo`yicha masofani aniqlash

Masala. ,,Tiko’’avtomobili 1 soatda 70 km yo`l yurdi. U shunday tezlik bilan 2 soatda necha kilometr yo`l yuradi? 3 soatda-chi?

Yechish. 2 soatda o`tilgan yo`l 1 soatda o`tilgan yo`ldan 2 marta uzun bo`lgani uchun avtomobil 2soatda 70·2=140 (km) bosadi.

3 soatda bosgan yo`l: 70 ∙ 3=210 (km) bo`ladi. ,,Avtomobil 1 soatda 70 km yo`l yurdi’’ deyish o`rniga ,,Avtomobilning tezligi soatiga 70 km ’’ yoki avtomobil 70 km/soat tezlik bilan harakatlanayapti deyish ham mumkin.

Uzunlikning o`lchov birliklari mm, sm, dm, m, km; vaqtning o`lchov birliklari sekund, minut, soat bo`lgani kabi tezlikning ham o`lchov birliklari bor. Ular m/min, m/s, km/s, km/min, km/soat bo`lishi mumkin. Tezlikning o`lchov birliklarini yozganda avval uzunlik birligi yozilib, so`ng qiya chiziq ,, / ’’ (yoki ,,-’’) qo`yiladi va qiya chiziq tagiga vaqt yoziladi. Masala yechimini shunday yozish mumkin:

Yechish.

1) 70 km/soat ∙2 soat =140 km: Javob: 140 km.

2) 70 km/soat ∙3 soat = 210 km. Javob: 210 km.

Berilgan tezlik va berilgan vaqtga ko`ra bosib o`tilgan yo`lni topish uchun tezlik va vaqtni o`zaro ko`paytirish kerak. Umuman, soatiga v km yo`l bosayotgan jismning t soatda o`tgan yo`lini S harfi bilan belgilasak, bu yo`l S = vt formulaga (qoidaga) ko`ra hisoblanadi.

1.Gulchehra 1 soatda 4 km yo`l o`tadi. Shunday tezlik bilan 2 soatda necha km yo`l bosadi? 3 soatdachi? 4-soatda-chi? 30 minutda-chi?

2. Poyezd 56 km/ soat tezlik bilan ketayapti. U a) 2 soatda; b) 5 soatda necha km yo`l o`tadi?

,, Neksiya ‘’ avtomobili 90 km tezlik bilan yurmoqda. Uning 1 minutda, 10 minutda, 15 minutda, yarim soatda o`tgan yo`lini toping?