|
Foydalanilgan adabiyotlar
1. ―Oila psixologiyasi‖ Abdullayev D. Tafakkur bo‘stoni \\Toshkent – 2015.
2. Internet ma‘lumotlari.
128
MATEMATIKANI O‟RGANISHDA DIDAKTIK O‟YINLARNING
AHAMIYATI
Omonova Ra‟no Erkinovna
Oltinsoy tuman 8-umumiy o‟rta ta‟lim
maktabining matematika fani o‟qituvchisi
O‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqish va fan bo‘yicha bilimlarining puxtaligi
o‘qituvchining darsni tashkil qilish va fanni o‘qitish metodikasiga bo‘g‘liq. Didaktik
o‘yinlarni qo‘llanishi darsda har bir o‘quvchining faol ishtirok etishga erishishga
yordam beruvchi usullardan biridir. Didaktik o‘yinlar turli shaklda va maqsadda
darsning turli bosqichlarida qo‘llanadi. Metodikada boshlang‘ich sinflar uchun
hamma mavzular bo‘yicha o‘yinlar taklif qilingan. O‘qituvchining vazifasi darsning
maqsadiga moslab, o‘quvchilarning imkoniyatlarini hisobga olgan holda o‘yinni
tayyorlash va uni o‘tkazishga tayyorgarlik ko‘rish bo‘ladi. O‘quvchilarning qiziqishi,
zavqi, birgalikdagi harakati o‘qituvchi mehnatiga mukofat bo‘ladi. Har bir o‘yinni
o‘tkazishda quyidagi tartibga amak qilinadi: o‘qituvchi o‘yin nomini va uning
maqsadini e‘lon qiladi. Bir so‘z bilan aytganda muhtaram yurtboshimiz
takidlaganlaridek ―zamonaviy o‗qituvchi ta‘lim oluvchilardagi ijodiy qobiliyatni
rivojlantirishga, ularning ehtiyojini anglay olish, mustaqil fikrlashga o‗rgatish
ko‗nikma va malakasiga ega bo‗lishi lozim. O‗qituvchi ta‘lim jarayonida ta‘lim
oluvchilarga o‗quv materialini mustaqil ravishda o‗zlashtirishlari, ularning
ehtiyojini to‗liq qondirish, ta‘lim mazmunini o‗zlashtirishga bo‗lgan
motivatsiyasini rivojlantirishi va kengaytirishi, ta‘lim oluvchilarning qiziqish va
xohishlarini hisobga olishi, shuningdek, doimo ta‘lim oluvchilarni ―nimaga
o‗qitish kerak?‖, - degan dolzarb masalaga javob topish istagida bo‗lishi lozim.
Zero, ―Ilm yo‗q joyda jaholat,qoloqlik va yo‗ldan adashish bo‗ladi‖
27
Didaktik o‘yin yordamida darslarni tashkil etish o‘quvchining darsga bo‘lgan
qiziqishini ortirib qolmay, uning atroflicha fikrlashiga muhim vosita bo‘lib hizmat
qiladi. Tadqiqot ishimizda Xalq o‘yinlaridan biri yordamida matematika darslarini
olib boorish g‘oyasi ilgari surilgan.
Maqolada tahlil qilib berilgan o‘yin boshlang‘ich sinf o‘quvchilari, bundan
tashqari beshinchi va yettinchi sinf o‘quvchilari uchun ham muhim ahamiyatga ega
bo‘lib, har bir sinf uchun bu o‘yinning ilmiyligidan moxirona foydalanish masalasi
atroflicha yoritilgan.
Mazkur o‘yin xalq orasida ko‘p yillardan buyon o‘ynalib keladigan ―Vazir-
Podsho
28
‖ o‘yini. O‘yin haqida qisqacha to‘xtalib o‘tsak: ―Bu o‘yin biz o‘z
ehtiyojimiz uchun bir kunda ko‘p marotaba foydalaniladigan gugurt yordamida
o‘ynaladi. Ishtirokchilar 3 kishi, 4 kishi, … bo‘lishi mumkin. O‘yinda har bir
ishtirokchi gugurtni o‘rtaga tashlaydi va gugurtning qay holatda yerga tushushiga
qarab o‘yin davom etadi. Gugurt yerga bu o‘yinda ―Podsho‖, ―Vazir‖, ―So‘fi‖ va
―O‘gri‖ holatlarida tushushi mumkin‖
27
Sh.M.Mirziyoyev ―Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan quramiz ―-T.: ―O‗zbekiston―. 2017.-
B.312
28
Xalq o‘yini
129
1) ―Vazir-Podsho‖ o‘yini yordamida boshlang‘ich sinf o‘quvchisiga nimalarni
o‘rgatish mumkinligini ko‘rib chiqaylik.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchisiga gugurtning parallelepipedga mos shakl
ekanligini, bu shakl qanday holatda turishidan qatiy nazar yana o‘ziga tengligini aytib
o‘tib, o‘quvchilarda parallelepiped haqida tushuncha hosil qilish mimkin. Ya‘ni
gugurtni yerga tashlab ko‘rsatib tushush holatlariga qarab ―Podsho‖, ―Vazir‖, ―So‘fi‖
holatlarning har biri rasmdagidek yana parallelepiped ekanligini aytib o‘tish lozim.
2) ―Vazir-Podsho‖ o‘yini yordamida 5-sinf o‘quvchisiga nimalarni o‘rgatish
mumkinligini haqida fikr yuritaylik.
5-sinf o‘quvchilariga parallelepiped o‘rgatilib gugurtdan ko‘rgazmali o‘quv
quroli sifatida foydalanish mumkin. Biz bilamizki darslikda parallelepipedning
29
yon
sirti yuzini, to‘la sirti yuzini hamda hajmini topish formulalari bayon etilgan. Agar
parallelepipedning o‘lchovlari uzunliklari
larga teng bo‘lsa, parallelepipedning
hajmi uch o‘lchovi ko‘paytmasiga teng edi. Ya‘ni
3) ―Vazir-Podsho‖ o‘yini yordamida 7-sinf o‘quvchisiga nimalarni o‘rgatish
mumkin. Sizga ma‘lumki 7-sinf algebra darsligida birhad
30
tushunchasi mavjud
bo‘lib o‘quvchilarga ularning tengligi tushunchasini izohlash uchun gugurtdan
foydalanish samarali natija beradi. Quyida berilgan birhadlar nima uchun teng?
(1)
gugurtning so‘fi holatida turishi,
gugurtning vazir holatida
turishi,
esa gugurtning podsho holatida turishi. Har uchala holatda ham
hajmlar bir hil shuning uchun (1) tenglik o‘rinli.
(1) tenglik matematika fanida ko‘paytirishning o‘rin almashtirish qonuniga
asosan teng bo‘lib, agarda u parallelepipedning uch o‘lchoviga nisbatan hajmni
ifodalasa ham gugurt o‘z shaklini yo‘qotmaganligi uchun (1) tenglikning rosligini
ko‘ramiz, ushbu matematik tenglikni majoziy ma‘noda qaraydigan bo‘lsak podsho
ham, vazir ham, so‘fi inson ham, o‘g‘ri ham barcha-barchasi inson ekanligi haqidagi
falsafiy qarashni olishimiz mumkin.
29
B.Q.Haydarov. Matematika 5 (Umuniy o‘rta ta‘lim maktablarining 5-sinf o‘quvchilari uchun darslik). Toshkent
―Yangiyo‘l poligraf servis‖ 2015. 108-bet
30
Sh.A.Alimov, O.R. Xolmuhammedov, M.A. Mirzaahmedov. Algebra (Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarining 7- sinfi
uchun darslik). Toshkent-2017. 68-bet
130
Do'stlaringiz bilan baham: |
