Бошланғич таълим кафедраси

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Каримов И.А. Юксак маънавият-енгилмас куч –T.: «Маънавият», 2008. 
116-б. 
2. Қосимова К. Она тили ўқитиш методикаси. T.:‖ Ношир‖, 2009.76-77-б. 
3. Умарова.М ―Ўқиш китоби‖ 3-синф учун. T., ―Ўқитувчи ‖, 2019.111-112-б. 
 
 
BOSHLANG‟ICH TA‟LIMDA MENTAL ARIFMETIKANING O‟RNI 
Badalov Kamoliddin 
ТeрDУ тaлabaси 
Ilmiy rahbar - Badalov Dilmurod 
Respublikamizda olib borilayotgan talim islohotlari, yurtboshimiz tashabbuslari 
bularning barchasi barkamol avlodni tarbiyalash, ularni har tomonlama yetuk shaxs 
bo‘lib yetishishlariga qaratilgan.
Ana shunday vaziyatada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining dunyoqarashini 
kenggaytirish, ijodiy fikrlash qobiliyatini shakllantirish, hotirasini kuchaytirish, 
diqqatini o‘stirish kabi malakalarni shakllantirish zarur bo‘ladi. Bu ko‘nikmalarni 
amalga oshirish uchun boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga mental arifmetika to‘garagi 
yordam beradi.
O‘quvchilarda mental arifmetika orqali yuqorida sanalgan ko‘nikmalar
shakllanish bilan bir qatorda tezkor hisob kitob qilish malakalari ham rivojlanadi. 
Mental arifmetikaning asosiy quroli Abakus hisoblanib bu orqali o‘quvchi 
milliongacha bo‘lgan sonlar ustida to‘rt amalni (qo‘shish, ayirish, bo‘lish, 
ko‘paytirish) bajara oladi. Ushbu yuqorida aytilganlar bilan chegaralanib qolmay 
Abakusda foiz va ildiz chiqara olish ko‘nikmalarini ham shakllantirish mumkin 
bo‘ladi. 
Avvalo, Abakusda sanash o‘rgatiladi keyin esa hisoblash.
O‘quvchilar faqatgina tezkor hisoblashni o‘rganibgina qolmasdan turli qo‘l 
mashqlari ham bajaradilar. Ikki qo‘lda bajariladigan mashqlar bolaning bosh miya 
ikkala yarimsharlarning ishlashini taminlash bilan birga chiroyli yozuv 
ko‘nikmalarini ham shakllantiradi. 

---

97 
Bolalarda ushbu mashqlar orqali chiroyli yozuv hamda xotiraning mustahkam 
bo‘lishiga erishiladi. 
Chap qo‘lni harakatlantirsak o‘ng miya yarimshari ishlaydi va ushbu joyda 
insonning ko‘z xotirasi joylashgan bo‘lib bu ko‘rgan narsalarimizni tez va uzoq 
muddatga eslab qolishimizga yordam beradi.
Ushbu masalalar orqali bolada mantiqiy fikrlash o‘sib boradi. Bunday turdagi 
masalala bolalarga judayam qiziqarli bo‘lib, ular bunday masala yechishdan 
zerikishmaydi. 
Ushbu rasmdan 5 ta farqni toping.
O‘quvchilarda ushbu topshiriq orqali zerikishning oldi olinishi bilan bir qatorda 
ularda diqqatni jamlashni o‘rganadilar.Diqqatni yaxshilashning quydagi mashqlarini 
ham bajartirishimiz mumkin.
Multfilm qahramonining soyasini ko‘rsatish talab etiladi.

---

98 
Diqqatni va hotirani yaxshilovchi yana bir topshiriq. Bunda kichik rasmlarni 
umumiy katta rasm ichidan topishlari kerak bo‘ladi.
Ushbu mashqlar va topshiriqlarni bajargan holda Abakusda hisoblash o‘rgatilsa 
bolada o‘zlashtirish yuqori bo‘ladi. 
Mental arifmetika orqali 4 yoshdan 16yoshgacha bo‘lgan bolalarda og‘zaki 
hisoblash amallarini o‘rgatish mumkin bo‘ladi. Mental arifmetika rivojlangan 
davlatlarda dars sifatida haftada ikki kun o‘tiladi. 
Mental arifmetika bolada tezkor hisob kitobni, mustahkam xotirani, tezkorlikni, 
ijodiylikni, yuqori darajadagi diqqatni shakllantiradi. Bular esa bolaning dars 
jarayonida juda samarali foyda beradi. Mental arifmetikani yaxshi o‘zlashtishgan 
bola boshqa fanlardan ham samarali natijalarga erishadi.