Бошланғич синф ўҚувчиларининг танқидий фикрлаш қобилиятларини ривожлантиришнинг айрим масалалари

Хулоса ва таклифлар. Ўқувчиларнинг танқидий фикрлашни шакллантириш муаммосининг ҳолати таҳлили шуни кўрсатадики, умумтаълим мактабларда бу масалага этарлича эътибор берилмаяпти. Ўқувчиларнинг танқидий тафаккури мақсадли равишда ривожланмайди, бунинг натижасида ўқувчиларда ҳодиса ва фактларни мустақил таҳлил қилиш, ўзини баҳолаш, башорат қилиш, муаммоли вазиятда мақбул танлов қилиш, нима эканлигини танқидий тушуниш қобилияти этарли даражада ривожланмайди.
Бошланғич синф ўқувчиларида танқидий фикрлаш-бу ўз-ўзини англаш, ўзини ўзи қадрлашни шакллантириш, ўзини такомиллаштириш истаги.
Ўқувчиларда танқидий фикрлашни шакллантириш бўйича махсус тизимли ишларга эҳтиёж бор. Ушбу тадқиқот ўрта мактаб ўқувчиларининг интеллектуал тайёргарлигини тўла-тўкис ўтказиш учун ўқувчиларни танқидий фикрлашга махсус тайёрлаш зарурлигини кўрсатади.
Бошланғич синф ўқувчиларида танқидий фикрлашни шакллантириш бўйича махсус йўналтирилган ишларнинг долзарблиги педагогик жараёнда онгни танқид қилиш ва ўзини танқид қилишнинг моҳияти, роли ва ўрнини аниқлаш зарурлигини келтириб чиқаради; ижтимоий фанлар курсини ва амалий мантиқ бўйича ихтисослаштирилган курсни ўқитиш жараёнида танқидий фикрлашни ривожлантиришни фаоллаштиришга имкон берадиган тизимни ишлаб чиқиш.
Танқидий фикрлашни шакллантиришнинг оптимал модельи ва ўқувчиларда танқидий фикрлашни шакллантиришнинг сифат кўрсаткичлари диагностикаси таклиф қилинган.

1. 
   Бошланғич синф ўқувчиларининг танқидий тафаккури - бу тарбия ва таълим жараёнида олинган ижтимоий ва индивидуал аҳамиятга эга бўлган танқидий фазилатларнинг шахсий тизими. Танқидий фикрлаш бошланғич синф ўқувчилари шахсиятининг шаклланишида муҳим ўрин тутади.
   

2. Шаклланиш жараёнини бошқаришнинг самарали воситаси, тадқиқот кўрсатганидек, одатий вазифалар мажмуи бўлган ва кундалик ҳаётда юзага келадиган муаммоли вазиятларни акс эттирувчи муаммоли вазифаларни эчиш учун техника ва усуллар тизимидан фойдаланиш ҳисобланади. Ўқув материалининг мазмуни, дарснинг жиҳозланиши, ўқитишнинг индивидуал хусусиятлари, ўқувчиларнинг тайёргарлик даражаси ва ўқитувчининг тайёргарлик даражасига қараб, танқидий фикрлашни шакллантиришнинг турли усуллари қўлланилади. Ўқувчиларнинг танқидий фикрлаш маданиятининг ривожланиш даражаси шакллангач, ўқитиш усуллари мустақил иш йўналишида ўзгаради.
3. Бошланғич синф ўқувчиларида танқидий фикрлашни оптимал тарзда ривожлантириш учун ўқув жараёнини режалаштиришда шахснинг танқидий хусусиятларини ривожлантиришни таъминлаш керак. Бунда ўқитувчи фикрлашнинг мотивацион, мазмуни ва процессуал жиҳатлари бўйича махсус иш тизимини ҳисобга олиши керак.