Бошқарувда мувофиқлаштириш ва мотивация

Бошка жисмоний
эхтиёжлар
Очлик
Аъзолик
Ҳавфсизлик
Муваффақият
Ҳимоя
Куч-қудрат
Шухрат
Мукаммаллик
Севги
Abraham Maslow 1908-1970

A.Maslou (1908—1970yy.) mehnat qilishga undaydigan ehtiyojlarning quyidagi ierarxiyasini

taklif etdi:

К.Альдерфер ERG назариясига кўра инсон эҳтиёжлари уч гуруҳга бирлаштирилиши мумкин:

E-(EXISTENCE)-мавжудлик эҳтиёжлари (хавфсизлик, физиологик эҳтиёжлар);
R-(RELATEDNESS)-алоқа эҳтиёжлари (гуруҳга мансублик, дўстларга эга бўлиш ва ҳ.к.);
G-(GROWTH)-ўсиш эҳтиёжлари (тан олиниш, шахсий камол топиш).
Эҳтиёжлар иерархик жойлашади, бироқ ҳаракатланиш иккала йўналишда- пастга ҳам, юқорига ҳам бўлиши мумкин.

Д.Мак-Клелланд назарияси (орттирилган эҳтиёжлар назарияси) уч турдаги эҳтиёжларни назарда тутади:

• ютуқ эҳтиёжлари (мақсадлар қўйиш ва уларга эришиш);
• қатнашиш эҳтиёжлари (мулоқотга, одамлар билан ишлашга интилиш);
• ҳокимлик эҳтиёжлари (ҳокимлик қилиш учун, мақсадларга эришиш учун).

Д.Мак-Клелланд бўйича эҳтиёжлар тизими элементлари бир-бирига таъсир кўрсатади.

Икки гуруҳдаги омиллар назариясида Ф.Герцберг омилларнинг икки тоифасини ажратиб кўрсатади

• ташқи, ёки гигиеник эҳтиёжлар (ёки саломатлик омиллари) —ташкилот сиёсати, иш шароитлари, иш ҳақи, шахслараро муносабатлар, ишни назорат қилиш;
• мотивацияловчи эҳтиёжлар — муваффақият, ўсиш имкониялари, ишнинг ўзи.

• Герцберг назарияси кўп жиҳатдан Маслоу назариясига ўхшаб кетади.

В.Врумнинг кутиш назарияси

• В.Врумнинг кутиш назарияси моҳияти кишиларнинг улар танлаб олган хулқ-атвор тури кўнгилдаги натижаларга олиб келишига умид қилишдан иборат.
• Меҳнат мотивациясига нисбатан назария қуйидаги жараённи кўриб чиқади: меҳнат харажатлари — натижалар — мукофотланиш ва ишдан қониқиш.
• Мотивация ҳар бир босқичда кутилаётган нарсалар ижобий бўлиб чиққан ҳолдагина самарали бўлади. Агар мукофотлаш миқдори натижаларга нисбатан паст бўлса, мотивация ҳам сусаяди.