бўйича йўриқнома»га мувофиқ автотранспорт корхоналарида ишлаб чиқариш
заҳираларининг синтетик ҳисоби 1000 «Материалларни ҳисобга олувчи
счётлар» тизимида очиладиган алоҳида счётларда олиб борилади.
Бундай
счётлар бўлиб, чунончи, 1020 «Сотиб олинган ярим тайёр маҳсулотлар ва
бутловчи қисмлар», 1030 «Ёқилғи», 1040 «Эҳтиёт қисмлар», 1080 «Инвентар ва
хўжалик буюмлари» 1090 «Бошқа материаллар» счётлари ҳисобланади. Ушбу
доимий актив счётларнинг дебетида тегишли номдаги ишлаб чиқариш
заҳираларининг давр боши ва охиридаги қолдиғи ҳамда уларнинг турли
манбалардан келиб тушиши эвазига кўпайиши акс эттирилади. Бу счётларнинг
кредитида ишлаб чиқариш заҳираларининг ишлатилиши ва бошқа чиқимлари
кўрсатилади.
Республикамизнинг 4-сон БҲМС «Товар-моддий заҳиралар»га мувофиқ
автотранспорт корхоналарининг барча турдаги ишлаб чиқариш заҳиралари
юқорида номлари келтирилган счётларда уларнинг таннархи бўйича ҳисобга
олинади. Ушбу БҲМСга асосан ишлаб чиқариш заҳираларининг таннархи
уларнинг сотиб олиш баҳоларидаги қийматини ҳамда сотиб олиш ва ташиб
келтиришга доир барча қўшимча харажатларни олади.
Сотиб олишда таъминотчиларга тўланган ҚҚС суммасини ишлаб чиқариш
захираларининг таннархига киритилиши ёки киритилмаслиги
автотранспорт
корхоналари ишлаётган солиқ режимига боғлиқ. Чунончи, умумдавлат
солиқларини тўловчи автотранспорт корхоналарида ишлаб чиқариш
захираларини сотиб олишда таъминотчиларга тўланган ҚҚС суммаси уларнинг
таннархига
киритилмайди,
балки
бюджет
билан
ҳисоб-китобларда
камайтиришга олиб борилади. Бундан фақатгина шаҳар йўловчи транспорти
хизматларига сарфланган ишлаб чиқариш захираларига тўғри келувчи ҚҚС
суммаси истиснодир. Бу турдаги автотранспорт хизматларига сарфланган
ёқилғи,
мойлаш материаллари, эҳтиёт қисмлар ва бошқа материалларга тўғри
келувчи ҚҚС суммаси бюджет билн ҳисоб-китобларда камайтиришга олиб
борилмайди, аксинча уларга тўғри келувчи ҚҚС суммаси ишлаб чиқариш
заҳиралари таннархига ҳамда мос равишда кўрсатилган хизматлар таннархига
киритилади.
Ягона солиқ тўлови режимида фаолият юритувчи автотранспорт
корхоналарида ишлаб чиқариш заҳираларини сотиб олишда таъминотчиларга
тўланган ҚҚС суммаси тўлиғича ишлаб чиқариш заҳиралари таннархига
киритилади.
Ишлаб чиқариш захиралари ҳисобини юритишда улар қийматини
ҳисобдан чиқаришнинг танлаб олинган усули муҳим роль ўйнайди. Чунончи,
ФИФО (биринчи тушум – биринчи чиқим) усулда ишлаб чиқариш заҳиралари
қандай қийматда кирим бўлган бўлса, ўша қийматда келиб тушиш кетма-
кетлиги бўйича ҳисобдан чиқариб борилади. Агар автотранспорт корхонасида
АВЭКО усул танлаб олинган бўлса, у ҳолда ишлаб чиқариш заҳираларининг
ҳисобдан чиқарилишида дастлаб уларнинг ўртача қиймати (таннархи) топиб
олинади ва ўша қиймат (таннарх) бўйича улар ҳисобдан чиқарилади.
Автотранспорт корхоналарида бошқа корхоналар сингари ишлаб чиқариш
заҳираларининг
ҳисобдан
чиқарилишида
ЛИФО
усулни
қўллаш
республикамизнинг 4-сон БҲМС «Товар-моддий заҳиралар»га мувофиқ
таъқиқланган.
Автотранспорт корхоналарида ишлаб чиқариш заҳираларининг
аналитик
ҳисоби моддий жавобгар шахслар, ушбу бойликларнинг тасдиқланган
номенклатуралари, уларнинг кирим қийматлари (баҳолари) бўйича юритилади.
Do'stlaringiz bilan baham: