Bosh miya (cerebrum) yoki oxirgi miya

Oʻrganish va xotira

Andoza:Asosiy maqola

 Xotiraning aniq yoki deklarativ (faktli) shakllanishi 

gippokamp

 va 

oʻrta

chakka boʻlagining

 unga bogʻliq sohalarida amalga oshadi. Bu bogʻliqlik 

chakka boʻlagi

epilepsiyasini

 davolash uchun ikkala, chap va oʻng gippokamp xirurgik olib tashlangan 

HM

 nomi

bilan mashhur bemordan soʻng tavsiflangan. Amaliyotdan soʻng, HMda 

anterograd amneziya

,

yoki yangi xotiralar shakllantira olmaslik kuzatilgan.

Soʻzsiz yoki jarayonli xotira, masalan murakkab harakatlar, bazal oʻzaklarni oʻz ichiga oladi.

Qisqa muddatli yoki ishchi xotira poʻstloqning assotsiativ sohalarini, xususan 

dorsolateral

prefrontal poʻstloq

, shu qatorda gippokampni oʻz ichiga oladi.

Eng sodda umurtqalilar, 

miksina

 va 

minogalarda

, bosh miya 

hidlov piyozchasidan

 

nerv

impulslarini

 qabul qiluvchi nisbatan oddiy tuzilma. 

Togʻayli baliqlar

 va 

panja qanotli baliqlar

,

shuningdek 

amfibiyalarda

, anchagina murakkab tuzilma mavjud: bosh miya uchta alohida

sohalarga boʻlingan. Eng pastki (yoki ventral) soha 

bazal oʻzaklarni

 hosil qiladi va bosh miyaning

qolgan qismlarini 

talamus

 bilan bogʻlovchi tolalar tutadi. Undan yuqorida va bosh miyaning

lateral qismi paleopallium va eng yuqori (yoki dorsal) qismi arxipallium deb ataladi. Bu

hayvonlarda bosh miya, 

amniotlardagi

 keng doiradagi funksiyalaridan farqli ravishda, asosan

hidlov sezgisiga bagʻishlangan.

[6]

Shu’la qanotli baliqlarda

 tuzilishi birmuncha boshqacha. Bosh miyaning letral va ventral sohalari

ichki yuzasi boʻrtib 

miya qorinchalariga

 shakllanadi; u bazal oʻzaklarni va palliumning turli

qismlarini oʻz ichiga oladi va murakkab tuzilma boʻlishi mumkin, xususan 

teleostlarda

. Bosh

miyaning dorsal yuzasi membranali va 

nerv toʻqimasi

 tutmaydi.

[6]

Amniotlarda bosh miya anchagina yirik va murakkablashadi. 

Sudralib yuruvchilar

 (reptiliyalar)da,

paleopallium amfibiyalardagidan ancha yirik va uning oʻsishi bazal yadrolarni bosh miyaning

markaziy sohalariga itargan. Quyi umurtqalilardagi kabi, 

kulrang modda

 

oq moddaning

 ostida

Boshqa hayvonlarda

---

joylashgan, lekin ba’zi reptiliyalarda, u tashqi yuzaga tarqalib, primitiv poʻstloq hosil qiladi,

xususan miyaning oldingi qismida.

[6]

Sut emizuvchilarda

, bu rivojlanish yanada davom etadi va poʻstloq bosh miya yarimsharlarini

toʻliq qoplaydi, xususan rivojlangan turlarda, masalan 

primatlarda

. Paleopallium miyaning ventral

yuzasiga itrilib, hidlov boʻlaklariga aylanadi, arxipallium boʻlsa medial dorsal burchak trofida

aylanadi va 

gippokampni

 hosil qiladi. 

Yoʻldoshlilarda

, keyinchalik ikki yarimsharni bogʻlovchi

qadoqsimon tana

 ham rivojlanadi. Bosh miya yuzasining murakkab burmalari ham yuqori

sutemizuvchilarda topilgan.

[6]

 Garchi yirik sutemizuvchilar (masalan, fillar) bosh miyasi ham mos

ravishda yirik boʻlsada, 

delfinlar

 bosh miyasi tana massasining 2 foizidan koʻproqni tashkil

qiluvchi yagona tur (odamdan tashqari) hisoblanadi.

[7]

Qushlar

 bosh miyasi ham sudralib yuruvchilardan farqli ravsihda sutemizuvchilarnikiga oʻxshash

yiriklashgan. Qushlar miyasining kattalashgan oʻlchamini klassik jihatdan kattalashgan 

bazal

oʻzaklarga

 bogʻlashgan, qolgan sohalari ibtidoiy qolgan degan fikr boʻlgan, lekin bu qarash

sezilarli darajada qolib ketgan.

[8]

 Qushlarda 

ensefalizatsiyaning

 alternativ jarayoni kechgan,

[9]

ular boshqa 

arxozavrlardan

 kelib chiqqan boʻlsada, sutemizuvchilar va ularning 

terapsid

 ajdodlari

boshidan oʻtkazgan tajribalari bilan kam sonli aniq parallellari bor.

Qoʻshimcha suratlar

---

Bosh miya. Lateral yuza. Chuqur kesma.

Bosh miya. Medial yuza. Chuqur kesma.

1. 

A Textbook of Anatomy and Physiology (https://books.google.com/books?id=jVHkyWzY-_

4C&pg=PA52&lpg=PA52&dq=the+cerebrum+textbook&source=bl&ots=_bMhoe_nS6&sig=

7HjHqEU2kw2Ktqy9swTDAwYvqTA&hl=en&sa=X&ei=KzLMVNH_BYmegwTtl4DACQ&ved=

0CD4Q6AEwBg#v=onepage&q=the%20cerebrum%20textbook&f=false)

. Nelson

Thornes, 1998. — s. 52. 27-Yanvar 2015-yilda qaraldi. 

2. 

Principles of Neuroanatomy (https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=wNnaxY8-B

2gC&oi=fnd&pg=PR13&dq=Angevine,+J.%3B+Cotman,+C.+(1981).+Principles+of+Neuroa

natomy.+NY:+Oxford+University+Press&ots=SyfSkObD2d&sig=wvhN2qMlQ2w7zbWAbac

SvmD0cJE#v=onepage&q&f=false)

. NY: Oxford University Press, 1981.. 25-Yanvar

2015-yilda qaraldi. 

Foydalanilgan adabiyotlar

---

3. 

Textbook of Basic Nursing (https://books.google.com/books?id=odY9mXicPlYC&pg=PA1

89&lpg=PA189&dq=the+cerebrum+textbook&source=bl&ots=z10Ag5Y_tU&sig=rcJ4N0Pn

cD1-O9VeKUUaB0mc0Kg&hl=en&sa=X&ei=KzLMVNH_BYmegwTtl4DACQ&ved=0CDwQ6A

EwBQ#v=onepage&q&f=false)

, 9th, Lippincott Williams & Wilkins, 2008. — s. 189. 28-

Yanvar 2015-yilda qaraldi. 

4. Developmental biology, 10th, Sunderland, Mass.: Sinauer, 2014..

ISBN 978-0-87893-978-7

. 

5. Principles of neural science, 5th, Appleton and Lange: McGraw-Hill, 2006..

ISBN 978-0-07-139011-8

. 

. Romer, Alfred Sherwood The Vertebrate Body. Philadelphia, PA: Holt-Saunders

International, 1977. — s. 536–543. 

ISBN 0-03-910284-X

. 

7. T.L. Brink "Unit 4: The Nervous System.", 

Psychology: A Student Friendly Approach. (http://

www.saylor.org/site/wp-content/uploads/2011/01/TLBrink_PSYCH04.pdf)

 (PDF), 2008.

— s. 62. 

. 

"Avian brains and a new understanding of vertebrate brain evolution." (https://www.pubme

dcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2507884)

. Nat. Rev. Neurosci.

6 (2): 151–9. 2005. 

doi

:

10.1038/nrn1606 (https://dx.doi.org/10.1038%2Fnrn1606)

.

PMID

 

15685220 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15685220)

. 

PMC

 

2507884 (ht

tps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2507884/?tool=pmcentrez)

.

//www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2507884.

9. Emery NJ (2006-01-29). 

"Cognitive ornithology: the evolution of avian intelligence" (http

s://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1626540)

.

Philos. Trans. R. Soc. Lond. B Biol. Sci. 361 (1465): 23–43. 

doi

:

10.1098/rstb.2005.1736

(https://dx.doi.org/10.1098%2Frstb.2005.1736)

. 

PMID

 

16553307 (https://www.ncbi.nl

m.nih.gov/pubmed/16553307)

. 

PMC

 

1626540 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/arti

cles/PMC1626540/?tool=pmcentrez)

. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?

tool=pmcentrez&artid=1626540.

Vikiomborda

 

Bosh miya

 

haqida turkum mavjud

NIF Search - Cerebrum (https://neuinfo.org/data/search?q=cerebrum)

Havolalar

---

  Soʻnggi tahrir 1 oy avval Malikxan tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/index

.php?

title=Bosh_miya&oldid=2231385

" 

dan olindi