Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

8.2.   Çeviri kuramları ve çeviri eğitimi üzerine betimleyici 
bir araştırma modeli  
Çeviri kuramlarının hayata geçirilip geçirilemediğinin en büyük kanıtı, 
çeviri eğitimiyle ilgili yayınlardır. Bu alandaki betimleyici bir araştırma 
örneği, kuramların uygulama alanındaki işlevselliğini gözler önüne  ser-
diği gibi, çeviri eğitimi alanında ülkemizde çıkan yayınların hangi kuram-
lardan ortaya çıktığını, bir başka deyişle, kuramsal bir dayanağı olup ol-
madığını da gözler önüne serer. Buraya kadar çeviri eğitiminde işlevsel 
modellerin temelini atan belli başlı çeviri kuramları ele  alınmış,  bu bö-
lümde ise, sözkonusu kuramların çeviri eğitimine yansıması küçük bir uy-
gulama örneğiyle irdelenmeye çalışılmıştır. Bir başka deyişle, bu konuyla 
ilgili yayınlar hem çeviri tarihi akışı açısından çeviri eğitiminde nereye 
gelindiğini, hem de çeviribilimdeki çağdaş kuramların uygulama alanına 
geçirilebilip, geçirilemediğini gösterir.  
Bu konuyla ilgili araştırmada, Lambert & Gorp’un hazırladıkları “On 
Describing Translations” başlıklı yazıda öne sürülen verilerden yola çıkı-
larak  betimleyici  araştırmayla  ilgili  hedefler  belirlenmiş  ve  betimleyici 
araştırmada hedef verilere ulaşmaya yarayacak sorular çıkarılmaya çalı-
şılmıştır  (Lambert  &  Gorp  1985:  42-52).  Bu  soruların  şekillenmesinde 
içerik açısından Christiane Nord’un çeviri öğretim kitaplarını, çağdaş çe-
viribilim  anlayışı içersinde  tanımlamak ve  amacını saptamak üzere  öne 

---

 
180 
sürdüğü on tez örnek alınmıştır. Bu on tez şu şekilde özetlenebilir (Nord 
1992: 109-112):  
1.
 
Kuramsal  ve  yöntemsel  temeli  belirlenmiş  kitap,  çeviri  öğretim 
kitabı sayılmaz 
2.
 
Çeviri eğitimi kitabı erek kitlesini belirlemeli ve bu hedef doğrul-
tusunda gelişmeli 
3.
 
Çeviri öğretim kitabı, elden geldiğince az, ama en çok kullanılan, 
ya da kullanılabilir nitelikte olan okur odaklı kuramsal bilgiye yer 
vermeli 
4.
 
Çeviri metinde öğrencinin karşılaştığı güçlükler, onun çeviri soru-
nunu algılamasını engellememeli, bir başka deyişle, kitaptaki ça-
lışma onun sorun çözme yeteneklerini geliştirmeli 
5.
 
Çeviri  yardımcı  araçlarının  kullanımı,  yönlendirici  nitelikte  ol-
malı. Örneğin, koşut metinler kaynak dilden değil de, erek dilden 
verilmeli 
6.
 
Çeviri kitabı, sadece çevirilecek metinlerle sınırlı olmamalı, erek-
dilde karşılaştırma olanağı sağlayan metin ve çevirilere de yer ver-
meli 
7.
 
Kaynak metin olarak özgün metinler seçilmeli 
8.
 
Gerçek duruma ilişkin bilgileri içeren metinler seçilmeli, örneğin, 
metinler zorluk derecesine göre sınıflandırılmamalı, özellikle çe-
viri ödevlerinde çevirinin erek ekinde hangi işlevi yerine getire-
ceği tanımlanmış olmalı 
9.
 
Çeviri öğretim kitabının kendi başına bir değeri olmadığı, sadece 
çeviri edincini kazandırmada bir araç olduğu unutulmamalı 
10.
 
Çeviri  öğretim  kitapları  örnek  çeviriler  vermemeli,  onun  yerine 
erek dilde  koşut metinler verilmesinin eğitsel  açıdan değerli ol-
duğu unutulmamalı.  
Temelde kaynak dil ve ekindeki bir metni, erek dil ve ekine aktarmada 
çeviri edincini geliştirme amacından yola çıkarak öne sürülen bu on tez, 
hem çeviri eğitiminde erek odaklı yöntemlerin gerekçelendirmesi, hem de 
bu konuyla ilgili geleceğe yönelik öneriler açısından önem taşır. Sonuç 
olarak, Toury’nin Çeviribilimde kuramsal alanın yanı sıra betimleyici ça-
lışmaların  eksikliğine  ilişkin  görüşlerine  dayalı  hazırlanan bu  bölümde, 
çeviri eğitiminin işlevselliği kadar, bir bütünce üzerinde betimleyici bir 
çalışma örneği de verilmeye çalışılmış ve bu konuyla ilgili “Çeviribilime 

---

 
181 
Giriş” adlı yapıtta betimleyici çalışmadan elde edilen veriler aşağıda çizi-
len model çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır (bk. Yazıcı 2001: 
66-103).  
 
 

---

 
182