Book · November 019 citations reads 2,471 authors

 . 
Tizimlilik
  -  o‘rganilayotgan  hodisa  va  jarayonlarni  biror  belgilari  asosida  
tasniflash,  tasavvurlar,  tushunchalar  va  qonuniy  aloqalarni  o‘rnatish, 
konsepsiyalar, naziriyalarni shakllantirish orqali muayyan tartibga solish jarayoni 
Tanqidiylik
  –urganilayotgan  muammoga  turli  nuktai  nazardan  baho  bera 
olish,    tajriba  natijalarining  haqqoniyligini  ta'minlash  bilan  farazlar  va 
nazariyalarni  uzluksiz  tekshirib  borish,  mabodo,  olingan  yangi  natijalarga  mos 
kelmasa, ulardan voz kechish xususiyati bilan tavsiflanadi. 
Pedagogikada  ilmiy  tafakkur  tadqiqotning  boshlang‘ich  nuqtasini 
belgilashda  ob'ektivlik,  izchillik,  aniqlikni  nozik,  ehtiyotkorona  ko‘llashni  talab 
etadi,  ilmiy  farazlarni  to‘g‘ri  tanlashni,  tajriba  natijalari,  nazariy  xulosalarni 
tanqidiy  tekshirib  ko‘rishni  va  albatta,  tizimlilikni  taqozo  etadi.  Boshqacha 
aytganda, tadqiqotchining metodologik madaniyatini shakllantirishda refleksiya – 
xususiy ilmiy faoliyatini tahlil qilish ko‘nikmasi  asosiy o‘rin tutadi. 
Yuqoridagi  fikrlar  turli  fan  soha  lari  buyicha  tadkikot  olib  boruvchilarga 
tegishlidir,  ammo  pedagogikada  tadqiqotchi  o‘ziga  xos  ba'zi  bir  xususiyatlari 
bilan  farqlanadi.  Avvalambor,  pedagogika  soxasidagi  izlanishlar  tadkikotchidan 
pedagogik  tajribaga  ega  bo‘lishni,  pedagogik  jarayonning  barcha  “ikir-
chikir”laridan  xabardor  bulishni  talab  etadi.Kolaversa,  pedagogik  muammoning  
dolzarbligi  respondentlar  fikriga  tayangan  holda  aniqlanadi.  Bu  juda  muhim 
bosqich hisoblanadi.  
Pedagogikada  tadqiqotchi  ob'ektlar  (o‘qituvchi,  tarbiyachi,  o‘quvchi 
talabalar  va  boshqalar)  bilan  ish  ko‘radi  va  pedagogik  tajriba-sinov  o‘tkazishda 
undan  ehtiyotkorlik  talab  etiladi,  ayniqsa,  o‘quvchi-yoshlar  qalbiga, 

---

86 
 
dunyoqarashiga,  erkin  fikrlashiga  sinov  davomida  putur  yetmasligi  lozim. 
Pedagogik voqyelikni to‘g‘ri aks ettirishda tadqiqotchi sog‘lom fikr sohibi bo‘lish 
uchun metodologik madaniyatni egallashi shart”
22 
Bugungi kunda mamlakatimizda zamonaviy pedagogikaning   metodologik 
masalalariga qiziqish katta.  Ijtimoiy hayot davomiyligi  va fan rivojining yuqori 
pog‘onasi shaxs kamolotida yechimi birmuncha qiyin bo‘lgan savollarni  yuzaga 
chiqarmoqda.  Masalan,  shaxsning  ma'naviy  kiyofasini  sotsiokorreksiya  kilish 
masalalari,  shaxs  tarbiyasida  vujudga  kelayotgan  illatlar,  nuqsonlarning  paydo 
bo‘lishi,  ularni  bartaraf  etish  yo‘llari,  metodlari  va  boshqalar.  Tabiiyki,  bu 
masalalarni  hal  etishda    eskicha  yondashuvlar  yordam  bera  olmaydi. 
Metodologiya  ham  amaliyot    talablaridan  ortda  qolmaydi  va  ijtimoiy 
qadriyatlarning o‘zgarish qonuniyatlariga  bog‘liq holda rivojlanadi. 
Birinchi  navbatda  yangi  metodlarni  izlab  topish  jarayoni  davom  etmoqda, 
mavjudlarini    tubdan  takomillashtirish,  ilmiy  bilish  mantiqini    loyihalash, 
tadqiqotlar  samarasini  oshiradigan  texnikaviy  qurilmalarni    yaratishga    e'tibor 
qaratilgan.  Boshqa  tomondan,  metodogiyaning  dunyoqarash  jihatlari  –  chuqur 
nazariy  umumlashma,  bashoratlash,  fan  strategiyasini  va  uning  mavqyeini  
oshirish  jamiyat    islohotlariga    mos  ravishda    amalga    oshirilmoqda.  Bu 
jarayonlarning  tezlashuvini    ta'minlashda    o‘tmishdan  qolgan    mafkuraviy 
qarashlar  va  sarqitlardan    to‘la  xalos  bo‘lish,  milliy  g‘oyani    fuqarolar  ongiga 
singdirish muhim ahamiyat kasb etadi.