Book · November 019 citations reads 2,471 authors

Tayanch  tushunchalar
:
 
ta'limni  axborotlashtirish,  ta'lim  sifati,  ta'lim  jarayoni 
sub'ektlari, 
axborot-kommunikatsiya 
vositalari, 
masofaviy 
ta'lim, 
kompyuterlashtirish, elektron pedagogika
.  
Ta'lim  jarayonining  sifatini  oshirishda  axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan  foydalanish
.    O‘zbekiston  Davlatining  boshqa  mamlakatlar  bilan 
o‘zaro  integratsiyalashuv  jarayonlarida  ishtirok  etishi,  bunda  axborot-
kommunikatsiya  vositalaridan  foydalanishga  bo‘lgan  ijtimoiy  talabning  ortishi, 
axborot-kommunikatsion  xizmatning  mamlakat  iqtisodiy,  ijtimoiy,  siyosiy 
sohalarda  o‘zga  mamlakatlar  bilan  aloqaga  kirishividagi  tutgan  o‘rni,  yuksak 
salohiyatli,  o‘z  kasbini  puxta  bilgan  raqobatbardosh  kadrlar  va  mutaxassislarga 
bo‘lgan talabning keskin o‘sishida namoyon bo‘lmoqda. 
2017  –  2021  yillarda  O‘zbekiston  Respublikasini  rivojlantirishning  beshta 
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha“Harakatlar strategiyasi”
32 
ning 4.4. –“Ta'lim va fan sohasini rivojlantirish” yo‘nalishida:uzluksiz ta'lim 
tizimini  yanada  takomillashtirish  yo‘lini  davom  ettirish,  sifatli  ta'lim  xizmatlari 
imkoniyatlarini  oshirish,  mehnat  bozorining  zamonaviy  ehtiyojlariga  muvofiq 
o‘qitish  va  ta'lim  olishning  zamonaviy  usullarini  tadbiq  etgan  holda  yuqori 
malakali  kadrlar  tayyorlash  masalalariga  alohida  o‘rin  ajratilgan  bo‘lib,  unda 
davlat  tomonidan  yoshlar  bilan  ishlash  siyosatini  takomillashtirish,  intellektual 
rivojlangan  yosh  avlodni  barkamol  inson  qilib  tarbiyalash, ta'lim  muassasalarida 
                                                           
32
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича 
Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги ПФ-4947-сонли Фармони.-Тошкент, 2017 йил 7 февраль 

---

277 
 
ta'lim sifati va uni baholash mezonlarini xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, 
zamonaviy  pedagogik  nazariyalar,  ilg‘or  tajribalar,  axborot-kommunikatsion 
vositalar    asosida  o‘z  faoliyatini  tashkil  qila  oladigan,  yangi  dunyoqarashdagi 
shaxsni  shakllantirish,  ta'lim  tizimini  isloh  qilish  bo‘yicha  ustuvor  vazifalar 
belgilab berildi.  
XX1  asrda  tahsil  oluvchilarning  o‘quv-biluv  faoliyatini  axborot-
kommunikatsiya  vositalari  asosida  rivojlantirish  hayotiy  zaruratga  aylandi. 
Jahondagi  rivojlangan  mamlakatlar  ta'lim  tizimiga  integratsiya  qilish,  uning 
mazmunini  milliy  istiqlol  g‘oyasi  va  milliy  manfaatlar  asosida  davom  ettirish, 
demokratlashtirish,  yangilash,  modernizatsiya  qilish  va  liberallashtirish, 
shuningdek 
ta'lim 
jarayonini 
axborot-kommunikatsiya 
tizimlari 
bilan 
qurollantirish  va  innovatsion  pedagogik  texnologiyalar  bilan  boyitish 
tushunchalari bugungi kunda  o‘z ifodasini topdi.  
 Ta'lim  tizimida  tub  islohotlar  natijasida  O‘zbekiston  Respublikasining 
“Ta'lim  to‘g‘risida”gi  Qonuni,  Kadrlar  tayyorlash  milliy  Dasturi,  [2,3]da 
belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish asosida ta'lim jarayonining 
barcha  bosqichlarini  qamrab  oluvchi,  zamonaviy  innovatsiya  talablariga  to‘la 
javob  beruvchi  ta'lim  infrastrukturasi,  ya'ni  uzluksiz  ta'limning  yaxlit  tizimi 
yaratildi. Ushbu tizim ta'lim sohasini tubdan isloh qilish, ta'limni yagona o‘quv-
ilmiy  ishlab  chiqarish  majmuasi  sifatida  kompleks  rivojlantirishga  xizmat 
qilmoqda. 
Zam
o
naviy  bozor  iqtisodining  shakllanishi  korxonalar  orasidagi  raqobat 
asosida,  xalq  xo‘jaligini  barcha  tarmoq  va  zven
o
larning  keskin  rivojlanishini 
taqozo  etadi.  Chunki  bozor  iqtisodiyotini  raqobatsiz  tasav
v
ur  etib  bo‘lmaydi. 
Korxonalar orasidagi raqobat o‘z navbatida, fan  -texnika va texnologiyani, ya'ni 
ilmiy  texnik
a
  tara
q
qiyotining  (ITT)  jadallashuviga  olib  keladi.  ITT  ning 
jadallashuvi,  hayotning  barcha  sohalarida  tubdan  islo
h
  qilinishi  natijasida  jahon 
hamjamiyatiga qo‘shilish imkoniyatini beradi. ITT ning 
h
ozirgi zamon 
h
olati ilm-
fanning yuksalib borayo
t
gan roli bilan belgilanadi.  

---

278 
 
XX  asrda,  ayniqsa  uning  ikkinchi  yarmida  ilm-fanning  rivojlanish 
tezligi 
sur'ati oshdi.
 Oxirgi, 
h
ar 10-15 yil ichida ilmiy faoliyatning asosiy ko‘rsatkichlari 
2  marta  oshib  bormoqda.  XX  asrning  ikkinchi  yarmida  olingan  ma'lumotlar 
insoniyatning  to‘la  tarixi  davomida  to‘plangan  bilimlarini   
katta
  qismini  tashkil 
etdi.  Shuning  uchun  ilm-fan  rivojining  asosiy  qonuni 
eksponensial
  qonun 
hisoblanadi.  Hozirgi  paytda  ilm-fan  rivojining  yuqori  sur'atlari  aqliy  mehnatning 
borgan sari avtomatlashtirilishi tufayli amalga oshmoqda.  
Ilm-fan rivojining jadallashuvi ilmiy te
x
nikaviy axborotning jadal o‘sishiga 
va  tez-tez  yangilanishiga  olib  keladi.  Ilm-fan  rivojining  e
ksponenti
  qonun 
bo‘yicha  rivoji  uning  shiddatli  o‘sishini  anglatadi.  Demak,  ilmiy-te
x
nikaviy  
axborot  o‘sish  ham,  shiddatli  jarayon  hisoblanadi.  Axborotning  yuksalib 
borayotgan  shiddatli  oqimi  tezligini 
ta
'
minlash  maqsadida  zamonaviy 
telekommunikatsiyali axbor
o
t tizimlari qo‘llanilmoqda. 
Ilm-fan axborotining hozirgi zamon o‘sish tezligi va hajmi ularning o‘tgan 
15-30 yildagi 
h
olatida keskin farq qiladi. 
Ilm-fan rivoji, bu ma'lumotli mutaxassislarning fa
o
liyat doirasidir. Shuning 
uchun  oliy  ma'lumotli  mutaxassislarni  tayyorlash  tizimi,  ularning  o‘ta 
iqtidorlilariga  zamonaviy  axborot  oqimini  o‘zlashtirishga,  ilmiy  tekshirish 
faoliyati    individual  va  mustaqil  ishlash  ko‘nikmalarini  rivojlantirishga,  ilmiy-
texnikaviy  axborot  va  o‘quv  ilmiy  adabiyot  bilan  ijodiy  ishlay 
olishlariga
 
imkoniyat berishi lozim.  
Ta'lim 
jarayonining 
sifatini 
oshirishda 
axborot-kommunikatsiya 
vositalaridan foydalanish
 
bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Bugungi  kunda  o‘qitishda  ilg‘or  pedagogik  texnologiyalar,  axborot-
kommunikatsiya  tizimlari,  elektron  va  multimedia  darsliklarini  yaratish 
vazifalarini  amalga  oshirish  taqozo  etilayotganligi  yangi  mazmundagi  turli 
axborot-kommunikatsiyalari  xizmatidan  foydalana  olishga  asoslangan  ta'lim 
jarayonini tashkil qilish, uning mazmunini takomillashtirish, pedagogik jarayonni 
innovatsiyalarga asoslanib yangicha tarzda tashkil qila olishda pedagogning o‘rni, 

---

279 
 
uning  mehnati  va  mehnat  jarayonini  tashkil  qila  olishi  muhim  ahamiyat  kasb 
etadi. 
Xorij  va  mamlakatimiz  olimlari  tomonidan  AKT  imkoniyatlaridan 
foydalanish sohasida katta tajriba to‘plangan. Bu ta'lim jarayonida axborot-
kommunikatsiya  xizmatlaridan  foydalanish  zaruratining  nechog‘li 
muhimligini ko‘rsatuvchi dalildir.  
Tahsil  oluvchilarning  o‘quv-biluv  faoliyatini  tashkil  qilishda  hamda 
pedagogik  jamoaning  faoliyatini  optimal  holatda  tuzishda  axborot-
kommunikatsiya xizmatlarining ahamiyati salmoqlidir. 
Ta'lim  muassasalarida  axborot-kommunikatsiya  xizmatlaridan foydalanish 
orqali  tizimlashtirilgan  ma'lumotlarni  yig‘ish,  saqlash,  ularni  tahlil  qilish, 
qiyoslash,  ma'lum  qarorlarni  qabul  qilishga  keng  imkoniyatlar  ochiladi.  Shu 
bilan birga qisqa muddat ichida katta sig‘imdagi, turli tipdagi axborotlarga ega 
bo‘lish, ularga ishlov berish imkoniyati kengayadi. Shu ma'noda mamlakatimiz 
uzluksiz  ta'limning  barcha  bosqichlarida  o‘qitish  jarayoni  sifatini  oshirishda 
axborot  –kommunikatsiya  vositalaridan  foydalanish,  axborot  xizmati  tizimini 
modellashtirish,  o‘quv-tarbiya  jarayonining  innovatsion  faoliyatini  oqilona 
tashkil  qilish,  uning  istiqbol  strategiyasini  aniqlash,  pedagogikadagi  dolzarb 
masalalar sirasiga kiradi.  
Ta'lim  sifatini  oshirish  muammolari  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  qator 
metodologik  yondashuvlar  (V.G.Afanasev,  V.P.Bespalko,  V.P.Kuzmin,  A.I. 
Prigojiy, 
V.A.Rozanova, 
V.P.Simonov, 
B.C.Lazarev, 
M.M.Potashnik, 
V.P.Simonov, P.I.Tretyakov, T.I. Shamova) mavjud: tizimli, ya'ni boshqariluvchi 
tizim  tarkibiga  kiruvchi  ob'ekt  va  sub'ektlarning  o‘zaro  bog‘liqligi  va  bir 
butunligini  ta'minlovchi;  vaziyatli,  ya'ni  muassasa  maqsadlariga  samarali 
erishishga yo‘naltirilgan muayyan usullarning birikmasi sifatida; jarayonli, ta'lim 
sifatini  oshirish  funksiyalarining uzluksiz zanjiri  sifatida tushunishga  asoslangan 
didaktik yondashuvlar. 

---

280 
 
Ushbu  yondashuvlar  ta'lim  sifatini  oshirishning  nazariy-metodologik 
asosini  tizimli,  funksional,  sinergetik,  faoliyatli,  vaziyatli,  refleksiv,  milliy-
hududiy  va  natijaga  asoslangan  holatda  tadqiq  qilishga  qaratilgan.  Ta'kidlash 
joizki,  ta'lim  jarayonini  axborotlashtirish  alohida  yondashuvlar  qamrovida 
o‘rganilmasdan,  ularning  turli  kombinatsiyalari  asosida  tadqiq  etiladi,  chunki 
mazkur  yondashuvlarning  har  biri  ta'lim  tizimidagi  jarayonlar  mohiyatini 
tushunib yetishda alohida ahamiyatga ega bo‘lib, ularning muayyan bir jihatlarini 
yoritishga yordam beradi. 
Mamlakatimizda    axborot-kommunikatsiya  texnologiyalarini  yanada 
rivojlantirishga  oid  chora-tadbirlar  belgilangan  bo‘lib,  ular  ta'lim  tizimidagi 
innovatsion  o‘zgarishlarni  amalga  oshirishga  zamin  hozirladi.  Ta'lim  tizimidagi 
tub islohotlarning muhim yo‘nalishlaridan biri ta'lim sifatini oqilona boshqarish, 
bunda  axborot-kommunikatsiya  xizmatlaridan  keng  foydalanish,  mazkur 
jarayonga  innovatsion shakl, vosita va usullarni joriy etish, buning uchun maxsus 
tayyorgarligi mavjud bo‘lgan pedagogik kadrlarni yetishtirishdan iboratdir. Ta'lim 
jarayonida  ilg‘or  pedagogik  uslub  va  texnologiyalar,  axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari,  elektron  ta'lim  resurslari  va  multimedia  taqdimotlaridan 
foydalanish  asosida  ta'lim  jarayonini  yangi  mazmunda  tashkil  qilishga  keng 
imkoniyatlar ochildi.