Book · January 020 citations reads 4,481 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Bosim, atm 
762,0 
614,9 
596,5 
526,1 
462,7 
406,5 
200,5 
Traposferadan keyin 
stratosfera
qatlami keladi
Strotosfera
yuqori qatlam bo’lib, qalinligi 80-90 km ga teng. Uning 
pastroq 30-33 km balandligida esa, ozon qatlami uchraydi, temperatura 50
0
C ga 
yetadi, ammo 80-90 km balandlikda temperatura yana pasayib,- 60-90
0
C ga tushib 
qoladi. 
Bosim juda kichik va haroratning haddan tashqari pastligi tufayli 
atmosferaning yuqori qatlamlarini o’rganish juda ham murakkablashadi.
Keyingi qatlam - 
ionosfera
- atmosferaning eng yuqori qatlami bo’lib, bu 
sferada zichlik kichik bo’lib, gazlar ionlashgan, 220 km yuqorida temperatura 
minus bir necha 100
0
C ga yetadi. Katta meteoritlar atmosferaning zichroq 
qismlarida 100-160 km balandlikda yonib, yop-yorug’ bo’lib ko’rinadi, 80-83 km
balandlikda pat-pat bulutlar ko’rinadi, ular suvning to’yingan bug’i bo’lsa kerak. 
80-100 km da yorug’ shafaq qutblari ko’rinadi, 3000 km dan so’ng planetalar aro 
fazoga o’tib ketadi. Butun atmosferani kimyoviy tarkibi jihatidan 4 ta qatlamga 
bo’lish mumkin. Yer yuzasiga yaqin turgan quyi qatlam azot - kislorod qatlami 
deyiladi. Le -Dyuk hisobiga ko’ra, bu qatlamda quyidagi miqdorda gazlar hosil 
bo’ladi ( massa jihatidan): - azot (N) - 75,5 %, kislorod ( O ) -23,3%, inert va 
boshqa gazlar -1,3%. Yuqorida 70 km dan yuqoriroqda kislorod bo’lmaydi, bu 
qatlam sof azot qatlamidir. Uning qalinligi 110 km gacha boradi, o’sha joydan 
boshlab geliy qatlami boshlanadi va u 220 km gacha boradi, undan yuqoriroqda esa 
vodorod qatlami boshlanadi. 
Ikkinchi qatlam
- suv qobig’i - gidrosfera bo’lib, u suv havzalaridir. 
Gidrosferaning umumiy hajmi 1370,3 mln km
3
. Asosiy suv hajmi 98%, okean va 
dengiz suvlariga to’g’ri keladi. Yer yuzasining 70,8% suv, 20,2 % ni quruqlik 
tashkil etadi. Xozirgi vaqtda Atlantika okeanining o’rtacha chuqurligi 3,32 km ga 

---

17 
teng, Xind okeanining o’rtacha chuqurligi – 3,89 km va Tinch okeanining 
o’rtacha chuqurligi – 4,03 km deb qabul qilingan. Ammo Tinch okeanining eng 
chuqur joyi – 11 km dan ortiqdir. 
Gidrosferaning asosiy kimyoviy tarkibi quyidagichadir: