Book · April 021 citations reads 54 1

Konsentratlardan texnik germaniy IV xloridini olish

Tarkibida 2—10% germaniy bo‗lgan boyitilgan mahsulotlarga xlorid kislotasi bilan yuqorida ko ‗rsatilgan usullardan foydalanilgan holda ishlov beriladi. Xlorid kislotasining qaynash haroratida tarkibida germaniy bo‗lgan mahsulotga ishlov berilsa, GeCI₄ distillyatsiyaga uchrab, kondensatorlarda ushlab qolinadi va unda bo‗lgan ko‗pchilik elementlardan (Fe, Cu, Cd, Zn, Pb, Si va boshqalar) ajratiladi. GeCI₄ bilan birga margimush ham uchib chiqadi (AsCI₃ ning qaynash harorati 13O⁰C). Demak, GeCI₄ bilan birga AsCI₃ ham distillyatsiyaga uchraydi. Margimushni eritmadan ajratish uchun As⁺³ dan As⁺⁵ gacha xlor bilan oksidlash kerak. Unda quyidagi reaksiya kechadi:
AsCI₃+CI₂+4H₂0=H₃As0₄+5HCI

va margimush kislotasi hosil bo‗lib, u eritmada qoladi.
Kondensatlangan GeCI₄ esa aralashmalardan tozalash uchun yuboriladi.
Rux konsentratiarni aglomerik kuydirishda hosil bo‗ladigan changlardan germaniyni ajratib olish. Oksidlash natijasida hosil bo ‗lgan kuyindiga ko‗mir va flyuslarni qo‗shib, aglomeratsion kuydirish 1200– 1300°C da amalga oshiriladi. Bunda uchib chiqqan germaniy changlari qo‗rg‗oshin va kadmiy bilan boyitiladi. Hosil bo‗lgan chang sulfat kislotasi bilan ishqorlanadi. Eritmaga Cu, Cd, Zn, As, Ge o‗tadi va qo‗rg‗oshin — PbSO₄ holida ajraladi. Eritmaga ma‘lum miqdorda rux changi berilib qotiriladi. Kadmiyning asosiy qismi eritmada qoladi va kadmiy olish uchun yuboriladi. Hosil bo ‗lgan cho‗kma (qotma) H₂SO₄ eritiladi va yana qayta qotiriladi, germaniy miqdori 4–7% bo‗lgan konsentrat hosil qilinadi.
Bu germaniy konsentrati quritiladi va kuydiriladi. Kuyindiga konsentrlangan xlorid kislotasi qizdirilib ishlov beriladi. So‗ng germaniy IV-xloridi distilyatsiya qilinadi va muz bilan sovitilgan kondensatorlarda margimush hamda xlorid kislotasi bilan birga ushlab qolinadi.
GeCI₄ to ‗yingan xlorid kislotasida kam eriganligi uchun kondensatorda ikkita qavat hosil bo‗ladi: ostki qavatda GeCI₄ boyisa, yuqori qavatda HCI bo‗ladi. Margimush esa ustki va ostki qavatlarda o
‗zaro taqsimlangan holda bo‗ladi. Hosil bo‗lgan germaniy IV-xloridi tozalash uchun yuboriladi.
Bundan tashqari, germaniy mis konsentratlaridan ham ajratib olinadi. Ma‗lumki, mis-rux-qo‗rg‗oshin rudalari tarkibida germaniy germanit yoki reniyerit minerallari bilan uchraydi. Bu rudalarni flotatsiya usulida boyitish natijasida quyidagi tarkibli mis konsentratlari hosil qilinadi, ya‘ni konsentratning o‗rtacha tarkibi-0,25% Ge, 25% Pb,27,8% Cu, 7,92% Zn, 7,5% As, 22,2% S 2,3% Fe.
Bunday konsentratlardan germaniyni ajratib olishda monosulfid germaniy holida bug‗latish usuli qo‗llanilib, jarayon neytral yoki qaytaruvchi atmosferada konsentratlarni qizdirish orqali amalga oshiriladi. Harorat 800⁰C H₂ va CO atmosferasi Cu Ge 90–93%. Neytral atmosfera muhitida esa 90–93% Ge ni bug‗latish 1000⁰C olib boriladi. 800–900°C CO atmosferasida qo‗rg‗oshin haydalmaydi. Margimush germaniy bilan haydaladi va (SO) atmosferada quyidagi reaksiya bo ‗yicha qaytariladi.

As₂S₃+3CO → 2As+3COS.

Elementar holidagi margimush oson haydaladi va kondensatlanadi. COS — karbonilsuld kondensatorlardan chiqish jarayoni SO₂ va CO₂ gacha yoqib yuboriladi. Olingan GeS kuydiriladi va uni xlorid kislotasida eritib, GeCI₄ olinadi (4.5. – rasm).

2.