Боҳодир эшов

чуҳрабоши
ва 
қурчибоши 
(қурол-аслаҳа хизмати бошлиғи) вазифаларидан ташқари жибачи, 
жарчи, қоровулбеги, туғбеги каби хизматлар ҳам бўлган. Ички ва ташқи 
хавфни бартараф этишда, янги ерларни босиб олиш учун қилинадиган 
истилочилик юришларда қўшинларнинг сони, ҳарбий тайѐргарлиги, қўшин 
бошлиқларининг қўмондонлик маҳорати кабилар катта аҳамият касб этган. 
Шайбонийлар давлати бошқарувида ҳарбий-маъмурий амалдорлардан 
ташқари, 
уламолар, шайхлар 
ва
 хожалар
нинг ҳам мавқеи катта бўлган. Энг
кучли ҳукмдорлар ҳам уламолар билан ҳисоблашишга мажбур бўлганлар.
XVI асрнинг бошларида Шайбонийхон йирик дин пешволарнинг давлат 
ишларига сиѐсий таъсирини анчагина пасайтиришга муваффақ бўлган ва 
диний ҳамда дунѐвий ҳокимиятни ўз қўл остида бирлаштирган эди. Орадан 
кўп ўтмасдан Бухоро хонлилигининг сиѐсий, ижтимоий-иқтисодий ва 
маданий ҳаѐтида, айниқса Бухоро шаҳрида йирик дин пешволарининг таъсири 
яна кучаяди. Бу даврда айниқса, Бухоро яқинидаги Жўйбор қишлоғидан 
чиққан хожаларнинг мавқеи жуда ошиб кетади. 
XVI асрнинг ўрталаридан бошлаб Жўйбор шайхлари олий ҳукмдор 
тақдирини ҳал қилиш даражасидаги мавқега кўтариладилар. Қишлоқларда 
катта-катта ерларга, шаҳарларда эса йирик кўчмас мулкларга эга бўлган 
шайхлар йирик зодагонлар ва амалдорларга ҳам ўз таъсирини ўтказганлар. 
Манбаларга кўра, забардаст шайбонийлар ҳукмдорларидан бири бўлган 
Абдуллахон II ҳам аввал Хожа Ислом, кейин эса Хожа Саъдларнинг сиѐсий ва 
хўжалик фаолиятини қўллаб-қувватлашга мажбур бўлган. 
Шайх-ул-ислом
ҳам жўйбор шайхлари хонадонидан сайланган. Дин пешволари орасида 
шайх ул-ислом, садр, қози калон, муфти каби диний мансабларнинг мавқеи 
анча юқори бўлган. 
Ер эгалиги муносабатлари.
Барча туркий халқларда бўлгани каби 
шайбонийлар давлатида ҳам ҳокимият масаласи, қўшинларнинг тузилиши 
масалаларида одат ҳуқуқлари нисбатан устунроқ бўлган. Ушбу давлат
ташкил топган дастлабки даврда унда асосан Абулхайрхон давлатининг 
тузилиши ҳамда анъаналари сақланиб қолинди. Ундан ташқари ер-мулк 
масаласида темурийлар давлатида шаклланган хизмат эвазига ер-мулк инъом 
қилиш 
шаклларидан 
шайбонийлар 
давлатида 
ҳам 
қўлланилган. 
Тадқиқотчиларнинг хулосаларига кўра бу даврда Бухоро хонлигида ер ҳуқуқи 
масалаларида: давлатга қарашли ерлар, ушр ерлари, хурри хорис ерлар, вақф 
ерлари, хон ва амалдорларга тегишли ерлар, қўчманчи қабила ва уруғларга 
тегишли ерлар, суюрғол ерлари, танҳо ерлар ҳамда тархонлик ерлари мавжуд 
бўлган. 
Иқтоъ атамаси XIV асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб гарчи 
муомаладан чиқиб, ўз ўрнини туркийча