Боҳодир эшов

танобчи
(ҳар 
бир таноб ердан солиқ олувчи), эакот солиғини йиғувчи амалдорлар 
закотчи
деб аталган. 
Анъанавий солиқларга тўй маросимларидан, мерос бўлинишидан, 
тарозидан, дарѐдан ўтиш учун соллардан, қирғиз ва қозоқларнинг чорвасидан 
олинадиган ва шунга ўхшаш солиқлар кирган. Хонликда булардан ташқари 
яна турли хил фавқўлодда солиқлар мавжуд бўлиб, у тилла пули ва мис пули, 
улов пули, алаф пули, нафсона, муштак, кафсан, яксара ва бошқалардир.
Солиқлар қатъий белгиланган миқдорда ҳамда ўз вақтида йиғилиши шарт 
бўлса-да, хон ва амалдорларнинг иҳтиѐри билан бу ҳолат ўзгариб турган. 
Ҳарбий ҳаракатлар пайтида, айниқса, солиқларнинг тури ва миқдори 
оширилган.
Хон хазинасига келиб тушган солиқлар – 
хоссачи
, бек хазинасига тушган 
солиқлар – 
беклик 
деб аталган. Манбаларга кўра, хон иҳтиѐридаги ерлар 
―замини хос‖деб аталиб, ундан келадиган барча даромад хоннинг иҳтиѐрида 
бўлган. Хон хазинасига тушадиган солиқларнинг деярли барчаси Қўқон 
шаҳри ва унинг атрофидаги қишлоқлардан йиғилган. Четдан хон иҳтиѐрига 
маҳсулот ва чорвадан йиғиладиган закот, Сирдарѐ кечувдан олинадиган бож , 
туздан, хоссачи жойлардан , хон маблағига қурилган барча иншоотлардан 
олинадиган солиқ, тўй маросимларидан ва мерос бўлишдан йиғиладиган 
солиқлар тушган. 

---

323 
Қўқон холигида солиқлардан озод қилинган, яъни, 
“мулки хур”
ерлар 
ҳам мавжуд бўлиб, уларнинг эгалари бўлган саййид, хўжалар, шайхлар ва 
эшонлар хоннинг махсус иноятномалари асосида барча солиқлардан озод 
қилинганлар. Шунингдек, хонзода ва тўралар, баъзи қози, раис, амин, дарвеш 
ва сўфилар ҳам таноб солиғидан озод қилинган. 
Солиқлардан ташқари аҳоли мажбурий равишда турли ишларга – 
каналлар қазиш, ариқларни тозалаш, ободончилик ишлари, турли 
қурилишларга, айниқса, ҳукмрон табақаларнинг хизматларига жалб этилган. 
Солиқ, тўлов ва мажбуриятларнинг йилдан йилга ошиб бориши натижасида 
Қўқон хонлигида халқнинг норозилиги ортиб бориб, хонликдаги ижтимоий-
сиѐсий вазиятнинг кескинлашуви давлатнинг сиѐсий инқирозини таъминлаб 
берган эди.