Bolalarning ijtimoiy moslashuvi

Tarbiyaning 
madaniyatga 
muvofiqlik 
tamoyili.
Tarbiya 
madaniylashuvining zaruriyati g‘oyasi ingliz pedagogi Jon Lok (XVIII asr), fransuz 
mutafakkiri Klod Gelvesiy (XVIII asr) va shvesariyalik pedagog Iogann Pestalossi 
asarlarida o‘z aksini topgan. 
XIX asrda nemis pedagogi Fridrix Disterverg tomonidan berilgan ta’rifga 
ko‘ra, tarbiyaning madaniyatga muvofiqlik Tamoyili madaniyatning umuminsoniy 
qadriyatlar asoslanishi, u yoki bu milliy madaniyatlarning qadriyatlariga va 
me’yorlarga mos ravishda bunyod etilishini nazarda tutadi. 
Tarbiyaning madaniyatga muvofiqlik tamoyili o‘z oldiga bolalar va 
o‘smirlarga xalq hamda jamiyat madaniyatining turli yo‘nalishlari, ularning o‘ziga xos 
xususiyatlarini o‘rgatishni maqsad qilib qo‘yadi. Bunda madaniyatning maishiy, 
jismoniy. ma’naviy, aqliy, moddiy, iqtisodiy, siyosiy, axloqiy yo‘nalishlari nazarda 
tutiladi. 

---

Tarbiyaning madaniyashuv tamoyilining amalga oshirilishi umuminsoniy 
tavsifdagi 
madaniy 
qadriyatlarning 
turli 
jamiyatlarda 
farqlanishi 
sababli 
qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Bizning davlatimizda shahar va qishloq aholisi 
o‘rtasida, shaharda esa turli ijtimoiy-kasbiy guruhlar orasida farqlar mavjud. Shu bilan 
bir vaqtda turli madaniyat va submadaniyatlardagi qadriyatlar o‘rtasidagi muvozanatni 
saqlash tarbiya samaradorligining asosiy shartlaridan biridir. 
Tarbiyaning variativligi tamoyili
. Ijtimoiy tarbiyaning variativligi shaxs 
ehtiyojlarining xilma-xilligi bilan belgilanadi. 
Tarbiya variativligi tamoyili insonning mintaqaviy va lokal darajada 
umuminsoniy qadriyatlarga asoslanib, nik xususiyatlar, shuningdek, mintaqaviy 
munitsipial v lokalі sharoitlarni inobatga olib, shaxsiy, yosh, differensial va individual 
yondashuvlar asosida ma’naviy qadriyat jihatidan tarbiyalashni amalga oshirishda 
muhim o‘rin tutadi. 
Ijtimoiy tarbiyaning variativligi tamoyilining ta’riflash imkoniyati va zarurati 
XX asrning 80-yillari oxiridan boshlab ro‘y bergan ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar 
sababli vujudga keldi (A. G. Asmolov). Bu o‘zgarishlarni insonning jamoaviy guruhlar 
hamda jamiyatning yosh va ijtimoiy guruhlari maqsadlari bilan bir qatorda, individual 
maqsadlarini tan olishi, ta’limning etnik xususiyatlar va mintaqaviy sharoitlarga mos 
qilib isloh qilish uchun sharoitlar yaratilishi kabilar bilan izohlash mumkin. 
Ijtimoiy tarbiyaning variativigi tamoyilini amalga oshirish uchun quyidagilar 
zarur 
- turli sdagi shaxslarning manfaatlari va htiyojlarini, turli etnik qatlamlarning 
ijtimoiy-kasbiy talablarini. hududiy va mintaqaviy tashkilotlarning ehtiyojlarini 
qondirish uchun turli xildagi tarbiya muassasalarini tashkil lish, 
- ijtimoiy tarbiyaning mintaqaviy va hududiy tizimlarini tashkil etish; 
Tarbiyaniag davomiyligi tamoyiln. Bu tamoyil ijtimoiylashuvning merosiylik 
tavsifidan kelib chiqili. Tarbiyaning davomiyligi tamoy ili inson rivojlanishining har 
bir bosqichini individual va ijtimoiy qadriyat, deb biladi. Bu tamoyilga ko‘ra, har bir 
bola yoki o‘smirning ijtimoiy rivojlanishida doiyu davomiy va tuganmaydigan jihatlar 
mavjud bo‘ladi. Chunki balalar dunyo va o‘zi bilan o‘zaro munosabatda bo‘la turib, 

---

doimo o‘zlarining innovatik xususiyatlarini saqlab qolishadi (Masalan, L. Tolstoy u 
hayoti davomida unda beshta inson egargan, deb hisoblaydi). 
Tarbiyaning davomiyligi tamoyiliga ko‘ra uni shunday tashkil qilish kerakki, 
har bir yosh bosqichida inson “qayta nakllanish imkoniyatiga ega bo‘lsin. 
Sanab o‘tilgan tarbiya tamoyillarini inobatga olinishi va ularning 
ta’minlanishini ijtimoiy pedagogik faoliyatda ijobiy natijaga erishishning shartlaridan 
biri, deb hisoblash mumkin.