|
MAVZU. IJODIY FAOLIYATGA O’RGATISH MAQSAD VA VAZIFALARI
Reja:
1. Ijodiy faoliyatga urgatish metodikasi fanining asosiy maksadi
2. Ijodiy faoliyatga urgatish metodikasi fanining vazifasi
3. Maktabgacha yeshdagi bolalarda ijodkorlikni rivojlantirishda fanning urni.
Ijodiy faoliyatga urgatish fanining asosiy maksadi maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar ijodiga raxbarlik kilish uchun amaliy bilim va kunikmalar berish. Uzbekiston Respublikasining «Ta’lim tugrisidagi ^onuni» va «Maktabgacha ta’lim kontseptsiyasi» asosida MTM da ijodiy mexnat tarbiyasini tugri yulga kuyish, bolalarni kul mexnati faoliyatiga raxbarlik kilishdan iboratdir.
Ijodiy faoliyatga urgatish fanining vazifasi MTMda bolalarni kul mexnatiga badiiy mexnatga kizikishlarini uygotish, mexnat orkali xosil bulgan kunikma va malakalarini shakllantirish; maktabgacha yeshdagi bolalarda mexnatga nisbatan muxabbatni tarbiyalash va kasbga yunaltirish; bolalarda ijodiy kurgazmalar, uyinlar uchun atributlar yasashga xoxishlarini uygotish; kogoz, karton kabi materiallarning xususiyatlari bilan tanishtirish; mexnat kilish madaniyati malaka va kunikmalarini tarbiyalash; buyumlarni tayyorlash jarayonini rejalashtirish, tayyorlash texnologiyasini urgatish, maxsulotni tejash, buyumlari koralamasining eskizini va suratini chizishga ish joylarini tartibli saklashga urgatish; bolalarni buyumlar yasash jarayonida oddiy asboblardan foydalanishga urgatish xamda badiy didlarini shakllantirishga, vaktni tejay olishga, maksadga muvofik ishlashga odatlantirishdir.
Ijodiy kobiliyat insonni xayvondan farklab turadigan bir xususiyatdir. Bu kobiliyat insonga nafakat xayoti davomida kul kelishi va undan foydalanishi mumkin, balki uning kurinishini uzgartirishi xam mumkin. Bolalar ijodiyoti va uning uziga xos tomonlarini tushunish pedagoglardan kupgina bilimlarga ega bulishni talab etadi. Pedagog san’atda bu faoliyat kanday xarakterga ega, rassom badiiy obrazni yaratishi uchun kanday vositalardan foydalanayapti, uning ijodiy faoliyatining boskichlari kanday degan savollarga javob bera olishi kerak. Bolalar atrof-olam bilan tanisha borish jarayonida ularni uz faoliyatlarida ya’ni uyinlarida, chizgan rasmlarida, loy ishlarida, xikoyalarda va xokazolarda aks ettiradilar. Bolalar tasviriy faoliyatda atrof-olamdan olgan tassurotlarini,
tasavvurlaridagi timsollarni turli-tuman materiallardan va anik shakllar yordamida tasvirlashga xarakat kiladilar.
Bolalar ijodiyotida ijodiy faoliyatning boshlangich boskichida uziga xos xarakter xususiyatlari mavjud. Bularga avval uzlashtirilgan ish usullarini yangicha mazmunda kullashda, oldinda turgan vazifalarni yangi usullar orkali yechishni, uz xis-tuygularini turli vositalar yordamida ifoda etishlarida faol va mustakil ishtirok etishlari kiradi.
Atrof-olamni bolalar tasviriy faoliyatida tushunish ijodiy kurinishlar bilan boglik emas, balki bola ishlayotgan, kursatayotgan materialning tarkibini aniklash orkali namoyon buladi. Masalan: kalam va buyokalar kogozda iz koldiradilar, loy yumshok undan narsalar yasash mumkin. Keyinchalik tasviriy faoliyat va izlanishlarni rivojlantirish uchun bu boskich kichik axamiyat kasb etadi, chunki bola bunda tasavvurlaridagi timsolni yaratish uchun yordam beradigan material bilan tanishadi.
Kalamdan koladigan iz nimanidir ifodalashini tushunadigan bola uz xoxishi va kattalarning taklifiga kura kandaydir predmetni tasvirlashga xarakat kilsa, unda bolaning faoliyati tasviriy xarakter tusini olgan buladi. Bolada fikr, maksad bulib, ularni namoyon etishga xarakat kiladi. SHu tarika ijodiy jarayonning birinchi boskichi fikrning paydo bulishibola faoliyatida xam xosil buladi. Rassomda fikrning paydo bulishi bilan odatda mazmunini va bajarish vositalarini uylab boradi, ish uchun odatda uzok vakt kerak buladi, bolada esa kupincha bu boskichning xosil bulishi kuzatilmaydi. Bola kanchalik kichik bulsa, u shunchalik uylagan narsasini tez tasvirlashga xarakat kiladi. U xali uz ishining natijasini va uni bajarish yulini oldindan kura olmaydi. Avvaldan uylab kurish va ishni rejalashtirish tasvirlash jarayoni bilan birgalikda amalga oshiriladi. SHuning uchun xam bolalar ijodiyotida faoliyatlar jarayonida ish mazmunini uzgartirish xollari tez-tez uchrab turadi. Bola tasvirlayotgan rasmdagi timsollarga umuman taallukli bulmagan detallarni kiritishi mumkin.Bolalarning tasviriy ijodiyotining uziga xos tomonlarini urganish uchun pedagogika tarixida bir kator pedagogik va psixologik tadkikot ishlari olib borilgan.
Bolalarda ijodiy kobiliyatlarning rivojlanishida tasviriy faoliyat turkumiga kiruvchi mashgulotlarning urni bekiyos ekanligini e’tirof etgan xolda bunday mashgulotlar ularda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirilishiga xam tamal toshini kuyishi shubxasizir.
Bolalar rasm, appalikatsiya, loy ishi, kirkib yelimlash mashgulotlari davomida nafakat biror ish bilan ma’lum muddat band buladilar, balki
elementlarini namoyon etadilar.Ikkinchi boskichda bolalarni anik maksadga muvofik ishlashga va izlanishga da’vat etuvchi topshiriklar beriladi. Bola tarbiyachi bilan birga ishlab, uzlashtirgan kunikmalarni kombinatsiyalash va uzgartirish mumkinligini tushuna boshlaydi.Nixoyat, uchinchi boskich — bolani turli faoliyatda fikrlash buyicha mustakil xarakat kilishga, uz ishlarini rejalashtirishga, tasvirlash vositalarini tanlashga urgatadigan topshiriklardan iboratdir.
Tarbiyachi bolalarga topshirikni emotsional tarzda tushuntiradi. Tarbiyachining izoxi bolalarni kiziktirishi, buning uchun tarbiyachi goxo uyin elementlaridan, uyin xarakatlaridan foydalanishi mumkin. Bolalar kuz ungida kugirchokdar paydo buladi. Ular birgalikda tomosha kuyishni suraydilar. Bunday ertak personajlarning kutilmaganda paydo bulishi bolalarni suyuntirib yuboradi. Uyinchoklarning xarakatlarini kurib, bolalar sevinib ketadilar, tarbiyachi ularga karab murojaat kilayotganidan mamnun buladi. Agar tarbiyachi mashgulotda uyin usulini kullayotgan bulsa, u mashgulot davomida uiinda katnashadigan personaj tugrisida oldindan uylab kuyadi. Masalan, kugirchok mana shunday personaj rolini bajarib, bolalar kanday ishlayotlanligi bilan, topshirikni kim kanday bajarayotganligi bilan kizikib kurishi mumkin. Keyin u bolalarning xatti
— xarakatlarini ma’kulaydi, ijodiy ishlashga kiynalayotgan bolalarga yordam beradi va boshka shunga uxshagan ishlarni bajaradi.Mashgulotda xar doim xam bir xildagi uyin xarakatlaridan foydalanmaymiz, xar bir mashgulot oldidan bolalarning ruxini kutaradigan, kayfiyatini yaxshilaydigan tadbirlar tashkil kilamiz. Buning uchun bolalarga she’r ukib berishimiz, kushik aytib berishimiz, topshiriklar buyicha topishmoklar aytib, kichkintoylarni kiziktirishimiz lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
