Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

3 
та суякн и н г (ёнбош , 
ков 
ва куимич) у зар о бир л аш и ш и д ап
таш к и л топган. Энди тутилган б олаларн и н г ч ан о г суяклари б и р -
бири билан бирлаш маган булиб, бирлаш иш 5 
—6
ёш лардан бош ланади,
17 — 18 ёш гача давом этади (бирлам чи суяклан и ш ). У ларнинг б и р -
б и р и га м устахкам б и рлаш и ш и (и ккилам чи суякланиш ) эса 20 — 25 
ё ш г а ч а к а м д а в о м э т и ш и м у м к и н . К и з л а р н и н г ч а н о г и у г и л
б олаларн икидан б и роз к е н гр о к булади ва бу колат уларда вакти келиб 
б о ла ту ги ш ж а р а ё н и н и ен ги л л а ш ти р ад и . К и з в а угил б о л ал ар д а 
ч ан о к н и н г уш бу ф а р к и о д атд а 9 ёш дан кей и н ю з беради.
Д у м газа ум у р тк ал ар и н и н г у за р о бирлаш иб, яхлит дум газа су яги га 
а й л ан и ш и у сп и р и н л и к д ав р и д а ю з бериб, .бу д аврда ки з бо лал арн и н г 
б а л а н д ж о й л а р д а н с а к р а ш и , п о ш н аси б ал ан д о ё к к и й и м л а р и д ан
ф о й д а л а н и ш и кали м у стах кам б и р л аш м аган ч ан о к су я к л а р и н и н г
с и л ж и б к е т и ш и г а в а бу к ° л а т у з н а в б а т и д а ч а н о к т е ш и г и н и н г
к и ч р а й и б , бола т у г и л и ш и г а са л б и й т а ъ с и р к у р с а т и ш и м у м к и н .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

О ё ^ н и н г э р к и н су я кл ар и сон, катта в а ки ч и к болдир ^ам да о ё ^ п а н ж а
су я к л ар и д ан и б орат. О ё ^ п ан ж а су я кл ар и у з н авбати д а к а ф т олди, 
к а ф т су я к л ар и в а п а н ж а суякл ар и д ан таш к и л топган. О ё ^ п а н ж а
су я к л ар и гум баз з^осил ^илиб, у то в о н суяги ^ам да к а ф т су я кл ар и н и н г 
олдинги к и см и га т а я н и б туради. О д ам н и н г ти к ю ри ш и к^гадаланг 
гум баз ^ о с и л б ули ш и га олиб келиб, у та н а оги рли ги н и н г б и р т е к и с д а
туш и б т у р и ш и н и таъ м и нлай ди. Бундай гум б аз ян а п р у ж и н а си м о н
б у л г а н и у ч у н ю р и ш , ю г у р и ш п а й т и д а ^ о с и л б у л г а н т а н а
с и л к и н и ш л а р и н и кам ай ти ради. Э нди ту гал ган бола оёги да бу н д ай
г у м б а з л а н и ш у ю р а б о ш л а г а н и д а н к е й и н ю з а г а к е л а д и . 
Оё¥>
п а н ж а л а р и н и н г гум б азли ^олати к у п ги н а бутим боглам лари б и л ан
с а
1
$ланиб турад и , б и р ж о й д а 
у зо ц
в а^т ту р и б ^олиш , о ги р ю кл ар
к^пгариб ю р и ш ^ а м д а т о р о ё^ к и й и м л а р и д ан ф о й д а л ан и ш п а н ж а
су я к л ар и н и н г си ц и л и б туриш ига, гу м б азн и н г ясси л ан и ш и га са б а б
булади. Бу ^ол ю р и ш — туриш да 
1
$атор н о^улай ли кларга (масалан, ясси
о ё ^ и к ) олиб келади .
Бош с к е л е т и м и я в а ю з ц и с м л а р и д а н и б о р а т. Э н ди ту ги л г а н
болалард а у ш б у ^и см л ар нисбати к а тта одам л арн и ки дан тубдан ф а р ^
^илади, яъ н и уларда мия кисм ининг ю з цисмига нисбати 
6:1
ни таш ки л 
цилса, бу к^ф саткич катта одам ларда 2,5:1 н и таш ки л ^илади. Бола 
ту ги л г а н и д а н к е й и н бош с к е л е т и у си б б о р а д и ва б у н д ай уси ш , 
айн икса, бир ёш ли болаларда ва балогатга ети ш даврида ж адаллаш ади. 
Э нди туги лган б о лал ар д а бош су я к л ар и б и р — б и р и билан ^уш и лувчи
ю м ш о ^ п ар д а о р к а л и б оглан ган булади . Б и р н еч а бош с у я к л а р и
гуташ ган ж о й д а т$айд ^илинган п арда явд ол к^ф иниб туради ва улар 
мия л и ^ и л д о ^ а р и дейилади. Улар ту ф ай л и бола тутилиш ида бош
суякл ар и си ^и л и б , калла н исбатан ки ч раяд и ва ж а р а ё н о сон лаш ади . 
Бундай л и ^ и л д о ^ а р 2 — 3 ой ичида бити б боради ва улардан ф а ^ а т
п еш он а л и ^илд оги (энг каттаси) 1,5 ёш га б о р и б битади.