Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

2 .1. С к ел ет ва у н и н г ц и с м л а р и
С к е л е т в у ж у д н и н г а с о с и н и т а ш к и л к и л и б , у н и н г ш а к л и в а
у зу н л и ги н и б е л г и л а ш д а х а л к и л у в ч и
у р и н
ту тад и . О д ам с к е л е т и д а
200
д ан о р т и к ^ а р х и л (узун, я с с и , к и с к а в а ар а л а ш ) с у я к л а р
були б, у л а р э р к а к л а р д а т а н а в а з н и н и н г 18% и ни , а ё л л а р д а 16% 
и н и ва б о л а л а р д а э с а 14% и н и т а ш к и л к и л ад и . С у я к л а р т а н а д а
ф а к а т т а я н ч в а з и ф а с и н и б а ж а р и б к о л м а с д а н , у л а р м о д д а л а р
алмаш инуви (м аъданли моддалар) ж а р а ё н и д а катнаш ади ва кон иш лаб 
чи кари ш д а хал ки лувчи рол уйнайди. Т ан ад агл хар б ир су я к — с у я к
т у к и м а л а р и ,
суяк пардаси, суяк к^пушгидан иборат. С уяк п ардаси н ер в
толалари ва кон то м и р л ар и га бой булиб, с у я к ичига махсус т е ш и к л а р
оркали кириб боради. Унга мускуллар в а х ар хил бойлам лар б и ри кади .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

С у я к т у к и м а л а р и ш у н д а й ж и п с ж о й л а ш г а н к и , у л а р г и ш т г а
н исбатан 30 б ар ав ар , гран и тга н и с б а та н э с а 2,5 б а р а в а р м у стахкам
булиб, одам сон суяги ти к ^о л атд а 1,5 то н н а ю к н и купгаришга б ардош
б ер а олади.
С уяк тар к и б и д а 60% м аъдан л и м оддалар, 30% о р ган и к м оддалар 
ва 10% сув булади. М аъ дан л и м од д алар к ал ц и й ту зл ар и , ф о сф о р , 
магний ^ам да к а то р м и к р о эл ем ен тл ар (алю м иний, ф то р , м арган ец , 
тем ир, кобалт в а бош калар) куф и н иш ида булади. О дам тан ас и д аги
калций эл ем ен ти н и н г 99%и су я к л ар д а булади. О р га н и к м оддалардан
коллаген (толасим он оксиллар), утлеводлар, н у кл еи н к и сл о тал а р ва 
бош калар булади. М аъ дан л и м оддалар су я к л ар га к а тт и к л и к берса, 
орган и к м оддалар ул ар н и эги лувчан килади.
Б о л а л а р с у я к л а р и т а р к и б и д а о р г а н и к м о д д а л а р а н о р г а н и к
моддаларга н и сбатан куп булади, ш унинг учун улар эгилувчан, эластик 
ва ш аклин и о со н у зга р т и р а д и г а н (д еф о р м ац и я л ан ад и ган ) булади. 
Ш унинг учун э^ам у л ар га д ав о м л и в а о ги р ж и с м о н и й ю к л ам ал ар
бери ли ш и су я к л а р н и н г ш а к л и н и у зга р т и р и б , с к е л е т н и н г н оту гри
уси ш и га олиб к е л и ш и мумкин.
Болаларда су якл ар ёш га кар аб усиб, р и во ж л ан и б боради. У ларнинг 
буйига уси ш и су я к уч лари би лан тан ас и ораси д аги то гай з^исобидан 
булса, эн и га у си ш и суяк п ар д аси н и н г ички ю заси д аги ^ у ж а й р а л а р
^и соби дан булади. С кел етн и н г р и во ж ла н и ш и аёлларда 18 — 21 ёш гача 
борса, э р к ак л а р д а 20 — 24 ёш га б о р и б н и ^ о яси га етади.
С келет у м уртк а п огонаси ва к у к р ак к а ф аси д ан и б о р а т булган тан а 
ск ел ета, к у л ~ о ё к л а р ск ел ети ва бош кути ск ел ети дан и б о р а т (
2 — 1 
раем).