Bolalar kasalliklari propedevtikasi

Qon  tomirlar.  Yangi  tug‗ilgan  bolalarda  qon  tomir  devorlari  yupqa, 
mushak  va  elastik  tolalari  yaxshi  takomillashmagan  bo‗ladi.  Bolalarda 
yurakning o‗sib borishi bilan bir qatorda asosiy magistral qon tomirlari ham o‗sib 
b o r a d i ,  ammo  bu  o‗sish  birmuncha  sekin  darajada  bo‗ladi.  Masalan, 
bolaning  15  yoshligida  yurakning  hajmi  tug‗ilgan  vaqtidagiga  nisbatan  7 
marotbaga  oshsa,  aorta  aylanasi  3  marotobaga  ortadi  holos.  O‗sish 
jarayonida,  o‗pka arteriyasi va aorta tyoshigining kengligi ham o‗zgarib boradi. 
Agar  yangi  tug‗ilgan  vaqtda  o‗pka  arteriyasi  tyoshigi,  aortaniqiga  nisbatan 
20—25% -keng bo‗lsa (aortaniqi 16 mm, o‗pka arteriyasiniki 21 mm), bolaning 
10 -12   yoshligida  u l a p   tenglashadi.  Kattalarda  aorta  tyoshigi  o‗pka 
arteriyasinikidan keng bo‗ladi (aortaniqi 80 mm, o‗pka arteriyasiniki 74 mm). 
Bolalarda  arteriya  qon  tomirlari  tyoshigi  nisbatan  keng  bo‗ladi.  Vena  va 
arteriya  qon  tomirlari  tyoshigi  kengligining  nisbati  1:1  ga  teng  bo‗ladi.  Vena 
qon  tomirlari  arteriyaga  nisbatan  tez  o‗sganligi  sababli,  bolaning  16 
yoshligida  vena  tomirlari  arteriyaga  nisbatan  ikki  barobar  keng  bo‗ladi. 
Kapillyar  qon  tomirlari  erta  bolalik  davrida  ayniksa  keng  bo‗ladi.  Bu  yoshda 
o‗pka,  buyrak,  teri,  ichak  kapillyar  qon  tomirlari  keyingi  davrlarga  nisbatan 
haqiqiy kengbo‗ladi. 
Puls.  Bolalikning  hamma  yoshida  puls  kattalarga  nisbatan  tez  bo‗ladi. 
Bu  holat  bolalarda  modda  almashuvining  jadal  kechishi  va  ma‘lum  darajada 
vagus ta‘sirotining kech rivojlanib borishi bilan tushuntiriladi. Chaqaloq bolalarda 
puls kattalarga nisbatan juda tez bo‗lib, ularda tomir urishining notekisligi , aritmiya 
holatlari  kuzatilib  turadi.  Qiz  bolalarda  qaysi  yoshda  bo‗lishidan  qat‘iy  nazar  tomir 
urishi  
o‗g‗il  bolalarnikidan  tezroq  bo‗ladi.  Bolalarda  bezovtalik,  qichqirish, 
jismoniy  harakat  va  ovqatlanishida  kattalarga  nisbatan  ayniqsa  tomir 
urishining  tezlashishi  kuzatiladi.  Harakatchan,  sport  bilan  shug‗ullangan 
bolalarda tomir urishi kam bo‗ladi. Uyquda tomir urish soni kamayadi. Bola 
yoshi  kattalashgan  sari  puls  tezligini  kattalar  bilan  farqi  kamayib 
:
boradi. 
Sog‗lom  bolalarda  bir  daqiqada  puls  tezligi  o‗rtacha  quyidagicha: 
chaqaloqlarda  135-140  ta,  1  yoshda  120-1 2 5   t a ,   5  yoshda,  98  -  100  ta,  1  0 
yoshda 78 -85 ta, 14 yoshda 72-78 ta. 
Bolalarda  yoshga  qarab  tomir  o‗rushini  kamayib  borishi  parasimpatik 
nerv  sistemasi  tonusinni  oshishi  va  modda.  almashuv  suratining  pasayib  borshi 
bilan tushushntiriladi. 

---

 
183 
Yoshga  nisbatan  tomir  urishini  kamayib  borishi,  yurak  kameralarini 
ortib  borishi  bilan  parallel  bir  vaqtda  kechib,  bu  sistola  davrida 
chiqariladgan  qon  hajmini  ortib  borishiga  olib  keladi.  Bu  holat  harakatdagi 
qonning  daqiqa  xajmini 
s a q l a sh
da  yurakning  tez  kisqarish  zaruriyatini 
y o ‗ q o t a d i .