Bolalar kasalliklari propedevtikasi


BOLALARGA KO‘RSATIL ADIGAN TIBBIY YoRDAM



Download 5,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/343
Sana31.12.2021
Hajmi5,81 Mb.
#258509
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   343
Bog'liq
bolalar kasalliklari propedevtikasi 2

BOLALARGA KO‘RSATIL ADIGAN TIBBIY YoRDAM 
ASOSLARI. 
O‗zbekistan  Respublikasida  ambulator  poliklinika  yordamni  ko‗rsatish 
O‗zbekiston  Sog‗liqni  saqlash  vazirligining  №  537  (12.10.92  y.)  bo‗yrugi  asosida 
olib boriladi. Unda uchastka shifokori va tibbiyot hamshirasining va tor mutaxasislar, 
bo‗lim  boshliqlari  va  bosh  shifoqorning  funksional  vazifalari  ko‗rsatilgan,  hamda 
kunduzgi  statsionar,  statsionargacha  bo‗lgan  tez  yordam  ko‗rsatish,  uyda  statsionar 
tashkil  qilishi  bo‗yicha  yo‗l-yo‗riqlari  berilgan.  Xomilalik  boshlanishi  bilan 
xomilador  ayol  -  ayollar  konsultatsiyada  hisobga  o‗tib,  u  yerda  xomiladorlikning 
birinchi  yarmida  1  marotaba,  ikkinchi  yarmida  2  marotaba,  xomilalikning  oxirgi 
oyida  har  haftada  quruqdan  o‗tishi  lozim.  qonsultatsiyada  xomilador  ayolni 
vrachlardan akusher-genekolog, terapevt, lozim bo‗lsa boshqa mutaxasislar quruqdan 
o‗tkazadi.  Xomilador  ayol  sog‗lig‗ida  o‗zgarish  kuzatilsa,  uy  sharoitida  agar  lozim 
bo‗lsa, tug‗ruqxonada yoki ginekologiya bo‗limlarida davolanadi. 
Onalar  konsultatsiyasi  o‗z  navbatida  xomilador  ayol  haqida  mazkur 
territoriyaga  oid  bolalar  poliklinikasiga  ma‘lumot  beradi.  Poliklinikaning  vrach 
pediatri yoki uchastka tibbiyot hamshirasi bu xabarni olgach, xomilador ayolni uyiga 
borib,  bola  tug‗ilishidan  oldingi  patronaj  (fransuzcha  so‗z  bo‗lib  «o‗z  ximoyasiga 
olish» ma‘nosini bildiradi) o‗tkazadi.  
Bunga antenatal patronaj deyiladi. Bunda maqsad oilaning ijtimoiy va iktisodiy 
sharoiti, salomatligi, xo.miladorlikning kechishi haqida ma‘lumot olish va sog‗lig‗iga 
salbiy  ta‘sir  etuvchi  omillarni  aniqlash,  hamda  xomiladorlikning  keyingi  davrida 
rioya qilinishi zarur bo‗lgan kun tartibi, ovqatlanish, kiyim- kechak gigienasi, oilani 
farzand  tug‗ilishiga  tayyorlash  borasida  tavsiyalar  berishdan  iborat.  Shu  bilan  bir 
qatorda  mahalla  tibbiyot  hamshirasi  xomilador  ayolni  poliklinika  qoshida  tuzilgan 
kunduzgi  yosh  onalar  maktabiga  taklif  etadi.  Bola  tug‗ilguncha  o‗tkaziladigan 
ikkinchi patronajni xomiladorlikning 31-32 haftalarida o‗tkaziladi. Bundan maqsad 
birinchi  patronajda  berilgan  tavsiyalarni  bajarilganligini  tekshirish,  xomilador 
ayolni  salomatligini  va  xomiladorlikning  kechishini  aniqlash,  shu  davrda  xomilador 
ayolning  o‗tkazgan  kasalliklarini  va  qabul  qilgan  dori-darmonlarini  aniqlashdan 
iborat.  Bu  davrdan  boshlab  raxit  kasalligining  antenatal  profilaktikasi  o‗tkaziladi. 
Yosh  onalar  maktabida  uchastka  shifoqori  tomonidan  xomilador  ayolni  qiziqtirgan 
mavzularda  ma‘ruzalar  uyushtiriladi.  Poliklinikaning  sog‗lom  bola  xonasida 
ko‗rgazmalar,  kitobchalar  yordamida  xomilador  ayol  bolani  parvarish  qilish, 
ovqatlantirish (emizish texnikasini), kiyim kechak, kerakli jihozlarni tayyorlash, bola 
uchun  alohida  xona  yoki  xonaning  bir  burchagidan  joy  ajratib,  uni  jihozlash  haqida 
ma‘lumotlar berib o‗rgatiladi.  
Agar xomiladorlik patologik kechsa, ekstragenital kasallik kuzatilsa, iqtisodiy-
ijtimoiy sharoit qonikarli bo‗lsa, bunday xomilador ayollarga mahalliy shifoqor yoki 
hamshira tomonidan uchinchi patronaj ham o‗tkaziladi. 
Bola tug‗ilgach tug‗ruqxona ma‘muriyati, bu haqda turar joyga taaluqli bolalar 
poliklinikasiga  xabar  beradi.  Bola  tug‗ruqxonadan  chiqgach,  1-2  kun  davomida 
uchastka pediatri va tibbiy hamshira uni borib ko‗radi va bolani tug‗ilgandan keyingi, 
ya‘ni  postnatal  patronajni  o‗tkazadi.  Bunda  bolani  diqqat  bilan  quruqdan  o‗tkazib, 
tug‗ruqxonadan berilgan xujjatlarni o‗rganib, onada laktatsiya holatini aniqlab, bolani 


 
18 
ko‗krak bilan emizish va parvarish qilish bo‗yicha to‗liq ko‗rsatma beriladi. Tibbiyot 
hamshirasi  bolani  emizish,  cho‗miltirish,  yo‗rg  aqlash,  kindik  yara,  teri,  shilliq, 
qavatlarni  toza  saqlash  va  hakozo  parvarish  omillarini  onaga  o‗rgatadi.  Birinchi  oy 
davomida,  ya‘ni  bolaning  chaqaloqlik  davrida  vrach  uni  qoida  bo‗yicha  3  marotaba 
quruqdan  o‗tkazadi,  zarurat  tug‗ilganda  esa  har  kuni  ko‗radi.  Chaqaloqlarning 
uchinchi  patronaji  poliklinika  qoshida  uchastka  shifoqori  qabulida  o‗tkaziladi  va 
bunda 
antropometrik 
o‗lchamlari 
olinib, 
chaqaloqning 
qay 
darajada 
rivojlanayotganiga  baho  beriladi.  Chaqaloqlik  davriga  epikriz  yoziladi  (f.  112  ga), 
individual emlash kalendari tuziladi (SanPIN № 0002-1992 № bo‗yicha). 
Vrach-pediatr  sog‗lom  bolani  bir  yoshga  tug‗ilguncha  har  oyiga  bir  marotaba 
poliklinikada  quruqdan  o‗tkaziladi  va  uning  sog‗lig‗i  jismoniy,  asab  va  ruxiy 
rivojlanib  borishini  baholaydi.  Agar  bu  ko‗rsatkichlarda  o‗zgarish  kuzatilsa,  darhol 
qo‗shimcha tekshirish va davolash choralarini ko‗radi. 
Sog‗lom  bolani  quruqdan  o‗tkazishda,  uning  uchun  jismoniy  tarbiya  va 
chiniktirish  uslubini  belgilash  muhim  hisoblanadi.  Vrach  va  maxsus  tibbiyot 
hamshirasi  boshqaruvida  har  qaysi  ona  bolani  yoshiga  mos  mashg‗ulotlar 
kompleksini  o‗rganib,  bularni  uyda  mo‗tassil  ravishda  o‗z  farzandi  bilan  o‗tkazib 
borishi  lozim.  Sog‗lom  bolalarni  ko‗ruvdan  o‗tkazib  borish  vazifasi  o‗z  ichiga 
bolalarda ko‗proq uchrab turadigan raxit, kamqonlik, gipotrofiya kasalliklarini oldini 
olish  choralarini  qo‗llab  borishlik  va  emlash  profilaktikasini  o‗tkazishni  kuzatib 
borish  vazifasini  ham  o‗z  ichiga  oladi.  Chala  tug‗ilgan,  tug‗ilishda  jarohatlangan, 
gemolitik kasalik, pnevmoniya, sepsis va boshqa kasali bor chaqaloqlar vrach-pediatr 
va bo‗lim boshlig‗ini 
alohida  diqqat  e‘tiboriga  ega  bo‗lgan  ko‗ruvda  bo‗ladi.  Bulardan  tashqari  bir 
yoshgacha bo‗lgan bolalarni bir gurux mutaxasislar (jarrox-ortoped, nevropatolog va 
oftalmolog)  quruqdan  o‗tkazadilar.  Keyinchalik  bolani  vrach-pediatr  ikki  yoshligida 
har  kvartalda,  uch  yoshligida  har  yarim  yilda,  keyingi  yoshlarda  esa  har  yiliga  bir 
marotaba  quruqdan  o‗tkazishi  kerak.  Bog‗cha  yoki  maktabga  qatnaydigan  bolalar 
maxalliy vrach-pediatr va bolalar muassasalari vrachi kuzatuvida bo‗ladilar. Bolaning 
ikki,  uch  yoshlik  davrida  ko‗rsatiladigan  eng  asosiy  profilaktik  choralarni,  kun 
tartibini  yaratish,  ovqat  xilini  o‗zgartirish,  jismoniy  tarbiyalab  chiniqtirish,  ruxiy 
rivojlanib  borishini  ta‘minlash  tashkil  qiladi.  Keyinchalik  profilaktik  kuzatuvga 
boshqa xil mutaxasislarni jalb qilib borgan holda, bolani maktabga borishga tayyorlab 
boriladi.  Bunday  kuzatuv  bolaning  uch  yoshligidan  boshlanadi.  Chunki,  bunda  agar 
bolaning  rivojlanishida  biror  o‗zgarish  yoki  kasallik  kuzatilsa,  uni  o‗z  vaqtida 
oldindan  davolab  olish  imkoniyati  tug‗iladi.  Bu  davrda  bolalar  stomatolog, 
nevropatolog,  oqulist,  otolaringolog,  xirurg-ortoped,  agar  lozim  bo‗lsa  boshqa 
mutaxasislar kuzatuvidan o‗tadilar. Poliklinikaga boladagi biror o‗tkir yoki surunkali 
kasallik  bilan  murojaat  qilinganda,  uni  uyda  yoki  shifoxonada  davolashni  vrach 
pediatr hal qiladi. Uyda davolanganda zaruratga qarab vrach pediatr har kuni bemorni 
borib ko‗radi, tibbiyot hamshirasi esa bolani holidan xabar olish bilan barcha har xil 
tibbiy  mulojalarni  bajarib  boradi.  Hozirgi  vaqtda  sog‗liqni  saqlash  tizimida 
ambulatoriya va poliklinika yordami mahalliy territoriyaga bulingan prinsipda tashkil 
qilinadi.  Bu  prinsip  afzalligi  shundaki,  bunda  har  bir  vrach-  pediatr  va  tibbiyot 
hamshirasiga  bola  yashayotgan  va  tarbiyalanayotgan  muhitni  chuqur  o‗rgangan 


 
19 
holda,  uni  uzluksiz  kuzatish  orqali  yuqori  darajali  profilaktik  va  davolash  ishlarini 
tashkil  qilish  va  ijobiy  natijalarga  erishish  im  qoniyati  tug‗iladi.  Poliklinika 
strukturasiga  ham  o‗zgartirish  kiritildi.  Bunda  pediatrik  bo‗lim  -  0  yoshdan  -  18 
yoshgacha  bolalarga,  terapevtik  bo‗lim  -  kattalarga  tibbiy  yordam  ko‗rsatadi. 
Pediatrik  bo‗lim  ikki  bo‗limga  ajratilgan:  0  yoshdan  7  yoshgacha  bo‗lgan  bolalarga 
maxalliy  shifoqor  pediatr  tibbiy  yordam  ko‗rsatadi.  Bunda  bitta  maxalliy  shifoqor- 
pediatri  kuzatuvida  450-500  ta  bola  bo‗lishi  ko‗zda  tutilgan  (№  505  -  bo‗yruk, 
07.12.92  i.).  7  yoshdan  18  yoshgacha  bolalarga  maktab-o‗smirlar  shifoqori  tibbiy 
yordam ko‗rsatadi. Bunda 1 shifoqor kuzatuvida 1000 ta bola bo‗lishi ko‗zda tutilgan 
(302  son  bo‗yruk,  27.05.92  y.).  Bunda  shifoqorlar  sog‗lom  bolalarni  muntazam 
ravishda  profilaktik  quruqdan  o‗tkazib,  bemor  bolalarni  sistematik  ravishda  aktiv 
kuzatib borgan holda kompleks ravishda zarur sog‗lomlashtirish va davolash ishlarini 
olib  boradi.  Buning  uchun  vrach  pediatr  keng  darajada  ilmiy  klinik  bilimga  ega 
bo‗lishi,  keng  mikyosidagi  profilaktik  ishlar  bilan  bir  qatorda  turli  xildagi 
kasalliklarni o‗z vaqtida aniqlay olishi va davolash choralarini ko‗rishi lozim. Bunda 
o‗nga bolani muntazam ravishda kuzatgan holda uni yaxshi bilishi, bolanig ota-onasi 
bilan  doimiy  muloqatda  bo‗lib,  ular  ishonchini  qozonib  olgani  katta  yordam  beradi. 
Shuni  nazarda  tutish  kerakki,  ko‗rsatilayotgan  profilaktik  va  davolash  choralarining 
natijasi  faqat  mahalliy  vrach  pediatrga  bog‗liq  bo‗ladi,  chunki  ko‗p  xildagi 
kasalliklarning oqibati to‗g‗ridan to‗g‗ri ularni aniqlangan vaqti bilan bog‗liq bo‗ladi. 
Bolalar  muassasasida  ishlaydigan  vrachlar  ham  bolalar  poliklinikasi  shtatida 
bo‗lishib,  har  bir  vrach  pediatr  kuzatuvida  yaslilarda  yoki  yasli  gruppali  bolalar 
bog‗chasida  250,  bolalar  bog‗chasida  700  bola  bo‗ladi.  Bu  muassasa  vrachlarning 
vazifasiga  bolalar  sog‗lig‗ini  kuzatish,  kasalliklarni  aniqlash  va  davolash,  o‗tkir 
kasalliklar  va  baxtsiz  xodisalarda  shoshilinch  yordam  ko‗rsatishlar  kiradi.  Bundan 
tashqari  ular  kun  tartibi,  ratsionga  oid  ovqatlanishni  epidemiyaga  qarshi  choralarni 
tashkil qilib, sanitar oqartiruv  ishlarini olib boradilar.  Bolada o‗tkir kasallik, baxtsiz 
xodisa  kuzatilganda,  bolalar  poliklinikasi  navbatchisi  yoki  shoshilinch  tez  yordam 
muassasasiga  murojaat  etiladi.  Bolalar  shifoxonasida  asosan  kasallikni  aniqlash  va 
davolash  ishlari  amalga  oshiriladi.  Shifoxonaga  bemor  bolalar  reja  asosida  maxalliy 
vrach  pediatr  yo‗llanmasi  bilan  yoki  shoshilinch  ravishda  bolalar  poliklinikasining 
navbatchi  vrachi  yoki  tez  yordam  xizmati  yo‗llanmasi  bilan  keladilar.  Bolalar 
kasalliklari  shifoxonasi  yuqumli  kasallik  uchun  alohida  yuqumli  bo‗lmagan 
kasalliklar  uchun  alohida  tashkil  etiladi.  Bolalardagi  o‗tkir  kasalliklar  ko‗pincha 
infeksiya  ta‘sirida  kelib  chiqishini  nazarda  tutgan  holda  shifoxona  bo‗limlarini, 
bolalarni  mumkin  qadar  bir-biriga  qo‗shmaslik  maqsadida,  boks  yoki  yarim  boks 
holida  tashkil  etiladi.  Shifoxona  bo‗limlari  umumiy,  ixtisoslashtirilmagan  yoki 
ma‘lum  kasalliklar  bo‗yicha  ixtisoslashtirilgan  bo‗lishi  mumkin.  Bolalarga 
ixtisoslashtirilgan  yordamni  rivojlantirish,  yirik  shifoxonalarda  chaqaloq  bolalar, 
pulmonologiya,  kardiologiya,  gastroenterologiya,  nevrologiya,  otolaringologiya  va 
boshqa  bo‗limlarni  tashkil  etishga  olib  keldi.  Pediatriya  shifoxonalari  intensiv 
yordam  palatasi  yoki  bo‗limi  va  reanimatsiya  bo‗limlarini  mavjudligi,  davolash  im 
qoniyatlarini kengaytiradi. 
Oxirgi  yillarda  keng  qo‗llanilayotgan  bemor  bolalarni  bosqichma-  bosqich 
davolash  uslubi  o‗zining  yaxshi  natijalarini  bermoqda.  Ko‗pincha  uch  bosqichda, 


 
20 
ya‘ni  bemor  bola  oldin  shifoxonada,  keyin  shifoxonadan  shu  bemor  kasalligiga  oid 
sanatoriyaga  o‗tkazilib  davolangach,  poliklinikani  dispanser  kuzatuviga  o‗tkaziladi. 
Bolalar  shifoxonasi  vrachlari  bo‗limlarda  20-25  bemorni  kasalini  aniqlab  davolaydi 
va  reja  asosida  shifoxonada  navbatchilik  qiladi.  Oxirgi  yillarda  bolalarga 
extisoslashtirilgan  tibbiyot  yordamini  takomillashtirishda,  o‗zining  qonsultatsiya 
xonalari,  shu  davrgacha  qo‗lga  kiritilgan  yutuqlar,  hamda  kelgusida  davolash  va 
kasallikni oldini olish masalalarini takomillashtirish masalalari muxoqama etilgan. 
O‗zbekistan  Respublikasi  mustaqillikka  erishgach,  davlatimizni  hamma 
jabxalari,  shu  jumladan,  sog‗liqni  saqlash  sohasi  masalalariga  ham  yangicha 
yondoshishga to‗g‗ri keldi. Shu davrgacha bizda sog‗liqni saqlash tizimini rivojlanish 
mezoni  davolash  muassasalaridagi  joy  (koyka)  sonini  ko‗payishi  va  vrachlar  sonini 
ortishi  bilan  ulchanar  edi.  Bunday  qaraganda  1991  yilda  O‗zbekiston  davolash 
muassasalaridagi  joy  (256,7  ming)  va  vrachlar  soni  (71,1  ming)  jixatidan  sobik 
ittifoqda oldingi birinchilar qatorida bo‗lgan, ammo kutilgan natijalarga erishilmagan. 
Aholi o‗rtasida kasallik va o‗lim ko‗p bo‗lgan. O‗zbekistan Respublikasi uzoq yillar 
davomida ona va bola salomatligi ko‗rsatkichlari bo‗yicha sobiq ittifoq respublikalari 
ichida  ayanchli  o‗rinlardan  birini  egallab  kelgan.  Bunday  noxush  vaziyatni  tugatish 
maqsadida  Mustaqillikning  dastlabki  yillaridanoq  Prezident  I.A.  Karimov 
rahbarligida  O‗zbekiston  xukumati  sog‗liqni  saqlash  tizimida  onalik  va  bolalikni 
muhofaza etish ishlariga alohida ahamiyat karatildi. Bu muhim vazifani xal qilishga 
katta ichki va tashqi imkoniyatlar safarbar qilindi. Natijada xalqimizning moddiy va 
ma‘naviy  turmush  darajasini  yaxshilash,  kishilar  salomatligini  muhofaza  qilish 
borasida  muhim  ishlar  amalga  oshirildi  va  oshirilib  kelinmoqda.O‗z  navbatida 
O‗zbekiston  Sog‗liqni  Saqlash  Vazirligi  bu  yo‗nalishda  muhim  tashkiliy  va  amaliy 
ishlarni hayotga tadbiq etib keldi va tadbiq etib kelmoqda. 1992 yil 8 dekabrda qabul 
qilingan  O‗zbekiston  Respublikasi  qonstitutsiyasi  xalklarimizni  asriy  orzularini 
ruyobga  chiqarishda  fuqarolarning  xuquq  va  erkinliklarini  maksimal  darajada 
ta‘minlovchi  eng  demokratii  qonstitutsiya  hisoblanadi.  1993  yil  7  mayda  1  va  2 
darajali «Sog‗lom avlod uchun» ordeni  ta‘sis etildi. Bu ordenga  o‗sayotgan avlodni 
sog‗lomlashtirishda o‗zining o‗lkan xissasini qo‗shgan kishilar  munosib bo‗lmoqda. 
O‗zbekiston  Respublikasi  vazirlar  mahkamasining  1996  yil  21  mayida  182-sonli 
qarori qabul qilindi. Bu karorda qishloq sog‗liqni saqlash tizimini rivojlantirish, yangi 
qishloq  vrach  punklarini  qo‗rib,  punkt  ishlarini  optimal  variantini  tanlash  ko‗zda 
tutilgan.  10  Noyabr  1998  yilda  O‗zbekiston  respublikasi  prezidenta  I.A.  Karimov 
«O‗zbekiston  respublikasida  sog‗liqni  saqlash  tizimini  islox  qilish  davlat  dasturi 
to‗g‗risida»  farmoniga  imzo  chekdi.  Farmonda  oldinga  qo‗yilgan  asosiy  vazifa 
O‗zbekiston  Respublikasida  aholi  salomatligini  saqlab  yaxshilab  boruvchi

sog‗lom 
avlod  tarbiyasi  sharoitlarini  ta‘minlab  berib  boruvchi  sog‗liqni  saqlash  tizimini 
yaratishdan  iborat.  Farmonda  O‗zbekiston  Respublikasida  sekin  asta  navbatma-
navbat  sog‗liqni  saqlash  milliy  modeliga  o‗tish  ko‗zda  tutilgan  bo‗lib,  bunda 
profilaktik tabobat, sog‗lom hayot tarzini hayotga tadbiq qilib singdirish muhim o‗rin 
egallaydi.  Bunda  strukturaviy  qayta  o‗zgartirish  birinchi  navbatda  Vatanimiz 
aholisini 70% istiqomat qiladigan qishloq sog‗liqni saqlash tizimidan boshlash ko‗zda 
tutildi. 
 


 
21 
Respublikamiz  sog‗liqni  saqlash  vazirligi  sog‗liqni  saqlash  tizimi  rivojlanish 
rejasini  tubdan  o‗zgartirib  yangidan  qabul  qilingan  qonsepsiya  bo‗yicha  ish  olib 
bormoqda.  Hozirda  sog‗liqni  saqlash  muassasalarida  asosiy  yo‗nalish  profilaktika 
yo‗nalishi bo‗lib qolib, buning asosida ambulatoriya - poliklinika xizmati faoliyatini 
intensifikatsiya  qilish,  iqtisodiy  jihatdan  tejamli  bo‗lgan  yangi  tibbiy  yordam 
ko‗rsatish  formalari:  kunduzgi  davolash  bo‗limi,  uyda  davolash,  ixtisoslashtirilgan 
ambulator  davolash  kompleksi,  mahallada  davolash  punktlarini  tashkil  qilishdan 
iborat.  Bizning  ezgu  niyatimiz,  kelajagimiz  buyuk  davlat  va  erkin  jamiyat  ko‗rish. 
Bizning  taraqqiyot  strategiyamiz  sog‗lom  avlod  tarbiyasiga  tayanadi  va  uni 
rivojlantirishga  qaratilgan.  Respublikamiz  Prezidentining  bu  so‗zlari  Mustaqillik 
yillarida millat genefondini sog‗lomlashtirish, sog‗lom avlodni tarbiyalash, ma‘naviy 
boy,  jismoniy  baquvvat,  har  tomonlama  kamol  topgan  shaxsni  yetishtirishga 
yunaltirilgan  keng  qo‗lamli  vazifalarni  asl  moxiyatini  ifodalaydi.  Mamlakatimizda 
1997 yil «Inson manfaatlari yili», 1998 yil «Oila yili», 1999 yil «Ayollar yili», 2000 
yil  «Sog‗lom  avlod  yili», 2001  yil  «Onalar  va bolalar  yili» bo‗lib tarixga kirdi.  Shu 
munosabat bilan qabul qilingan davlatimiz dasturining aniq maqsad vazifalari amalga 
oshirilib  bormoqda.  2000  yil  27-29  sentabrida  Toshkent  shaxrida  O‗zbekiston 
pediatrlarining  IV  s‘ezdi  bo‗lib  o‗tdi.  S‘ezd  kundaligida  mamlakatimiz  mustaqilligi 
davrida  pediatriyaning  erishgan  yutuqlari  va  dolzarb  muammolari,  hamda  bolalarga 
tibbiy  yordam  ko‗rsatishning  yangi  shakllarining  amaliyotga  taqdim  qilinishi, 
bolalarda  somatik,  yuqumli  va  jarrohlik  kasalliklari  muammolari,  hamda  oldinga 
qo‗yilgan  muhim  vazifalar  har  tomonlama  muxoqama  etildi.  O‗zbekiston 
Respublikasi  Prezidentining  «Aholining ijtimoiy  himoyaga  muhtoj  qatlamlarini aniq 
yo‗naltirilgan tarzda qo‗llab- quvvatlashni kuchaytirish to‗g‗risida» 25 yanvar 2002 y 
farmoniga  asosan,  o‗sib  kelayotgan  yosh  avlodni  jismoniy,  aqliy  va  ma‘naviy 
jihatdan  barkamol  insonlar  bo‗lib  voyaga  yetishishi  uchun  shart-sharoit  yaratish 
maqsadida:  Bola  ikki  yoshga  to‗lgunga  qadar  uni  parvarishi  bo‗yicha,  onalarga 
berilib  kelayotgan  oylik  nafaqalar  mikdori  2002  yilning  1-fevralidan  boshlab  eng 
kam  oladigan  ish  haqining  170%  mikdorida  berilib,  2003  yilning  1-yanvaridan 
boshlab esa 200% mikdorida berila boshlandi. 16 yoshgacha bolalari bo‗lgan nafaqa 
oluvchi  oilalar  kengaytirilib,  umum  ta‘lim  maktablarida,  akademik  litsey  va  kasb-
xunar kollejlarida  o‗qiydigan  18  yoshgacha  bolalari bo‗lgan  muhtoj  oilalar  oladigan 
nafaqa  mikdoriga  shu  tariqa  qo‗shimchalar  kiritilmoqda.  Hozirda  ona  va  bola 
salomatligi  yo‗lida  mamlakatimizda  yuz  berayotgan  tub  o‗zgarishlar,  tashkiliy 
yangiliklar, barcha shahar va qishloqlarda sog‗lomlashtirish davolash muassasalarini 
ishga  tushurilishi  ehtisoslashtirilgan  malakali  tibbiy  yordam  ko‗rsatishni  tashkil 
etilishi,  oila  mustahkam  bo‗lib,  farzandlar  sog‗lom  tug‗ilib,  garmonik  rivojlanishi 
uchun  «Oila»,  «Ona  va  bola»,  «Ona-bola  skringi»  kabi  ko‗plab  markazlarni  tashkil 
etilishi  natijasida,  bu  bo‗lim  onalar  va  bolalar  uchun  davolash  va  profilaktika 
muassasalari  tarmoqlarini  tashkil  etib,  kengaytirish  borasida  ko‗p  ishlarni  amalga 
oshira boshlagan. 1922 yilga kelib Toshkent shaxrida Roza Lyuksemburg nomli 100 
o‗rinli maxsus bolalar shifoxonasi va ikkita bolalar konsultatsiya ochilgan. 1924 yilda 
O‗zbekistonda  2  ta  bolalar  shifoxonasi  va  Turkiston  davlat  universiteti  tibbiyot 
fakultetining bolalar kasalliklari klinikasi, bitta sut oshxonasi, 10 ta bolalar va xotin 
qizlar  konsultatsiya,  7  ta  go‗d  aqlar  uyi,  980  o‗rinli  14  ta  bolalar  internati  mavjud 


 
22 
bo‗lgan. Shu yili O‗zbekistonda birinchi bor bolalar vrachlari jamiyati tashkil etilgan. 
Keyinchalik  onalar  va  bolalar  uchun  tashkil  etilgan  va  ko‗rilgan  davolash  va 
profilaktik  muassasalari  soni  yil  sayin  ko‗payib  ko‗rsatiladigan  yordam  sifati 
takomillashib  borgan.  Sog‗liqni  saqlash  shu  qatori  ona  va  bola  sog‗lig‗ini  saqlash 
muassasalarni tashkil etib kengaytirib borilishi soha mutaxasislarini, jumladan vrach 
pediatrlarni tayyorlash extiyojini tug‗dirdi. 
1920  yilda  Toshkentda,  O‗rta  Osiyoda  birinchi  bor  Turkiston  Davlat 
dorilfununini  ochilishi  va  uni  tarkibida  tibbiyot  fakultetati  tashkil  etilishi 
Respublikamizda  mahalliy  tibbiyot  xodimlarini  tayyorlash  imkoniyatini  yaratdi. 
Tibbiyot  fakulteti  qoshida  akusher-ginekologiya  va  bolalar  kasalliklari  klinikasi 
tashkil  etilib,  uni  1920-1922  yillarda  professor  A.N.Ustinov,  1924-  1930  yillarda 
professor  N.I.Osipovskiy,  1930  yildan  R.S.Gershenovichlar  boshqarishgan.  Bu 
davrlarda  ona  va  bola  sog‗lig‗ini  saqlash  ishlari  kengaya  borib,  soha  bo‗yicha 
mutaxasislar tayyorlab borilgan. 
1927  yilda  Toshkentda  O‗zbekistan  davlat  onalik  va  bolalikning  muhofaza 
qilish  ilmiy  tekshirish  institutini  (hozirgi  pediatriya  instituti)  ochilishi  onalar  va 
bolalar sog‗lig‗ini saqlash ishlarini har tomonlama keng mikyosda olib borishga yo‗l 
ochib  bergan.  1931  yilda  Turkiston  davlat  dorilfununi  tarkibidagi  tibbiyot  fakulteti 
alohida  O‗rta  Osiyo  tibbiyot  oliy  bilimgohi  bo‗lib  ajralib  chiqib,  uning  tarkibida 
onalik  va  bolalikni  muhofaza  qilish  fakulteti  tashkil  etilgan  bo‗lib,  u  1935  yildan 
pediatriya  fakulteti  deb  atala  boshlagan.  1942  yilda  O‗zbekistan  sog‗liqni  saqlash 
xalq  komissariyatida  onalik  va  bolalikni  muhofaza  qilish  bo‗yicha  xalq  komissari 
o‗rinbosari  lavozimi  ta‘sis  etilib,  bu  vazifaga  pediatriya  sohasi  bo‗yicha  tajribali 
tashkilotchi  S.N.  Yuldasheva  tayinlangan.  Toshkent  davlat  tibbiyot  institutining  1-
kategoriyali oliy bilimgohga aylanilishi va institutga, jumladan pediatriya fakultetiga 
qabul  qilinuvchi  talabalar  sonini  ortib,  klinika  bazalarining  kengayib  borishi  sababli 
1945  yilning  sentabr oyidan pediatriya  kafedrasidan  3 ta  alohida  kafedralar:  Bolalar 
kasalliklari  propedevtikasi,  fakultet  pediatriya  va  gospital  pediatriya  kafedralari 
tashkil etilgan. Bolalar kasalliklari propedevtikasi kafedrasining asoschisi va birinchi 
mudiri prof. V.I. Lыsenko (1885-1946) kafedrani faqat 4 oy boshqargan holos. U 10 
yanvar 1946 yilda to‗satdan vafot etgan. 1946- 1951 yillarda kafedrani dotsenti M.Z. 
Lyubetskaya  1951-1972  yillarda  B.Karaxodjaev  Samarkand  tibbiyot  institutining 
bolalar kasalliklari kafedrasini 1950-1954 va 1957-1977 yillar davomida boshqargan 
va uning raxbarligida o‗sha davrlarda viloyatda keng tarqalgan bezgak, leyshmanioz, 
revmatizm  kasalliklari,  hamda  kichik  yoshdagi  bolalarda  modda  almashinuvining 
surunkali buzilishi sohasida ilmiy izlanishlar olib borilgan. U pediatriya sohasida 15 
ta fan nomzodi va 1 ta fan doqtori tayyorlagan. U O‗zbekistonda birinchi bor o‗zbek 
tilida chop  etilgan «Bolalar kasalliklari propedevtikasi» darsligini muallifidir. 

Download 5,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   343




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish