Болалар жарроҳлигининг ривожланиш тарихи. Замонавий

Қизилунгач атрезияси.
Қизилунгач атрезияси оғир туғма норосаликлардан ҳисобланиб, бунда 
аъзонинг юқориги қисми кур тугалланиб, унинг тўлиқ тутилиши билан 
намоён бўлади. Қизилунгачнинг пастки қисми эса кўпинча трахея билан 
туташган бўлади. Қизилунгач атрезиясининг бошқа турлари кузатилсада, 
лекин улар кам учрайди. Статистик маълумотларга қараганда, 3000-4000 
чақалоқларнинг бирида қизилунгач атрезияси кузатишади. Касалликнинг 
туридан қатъий назар тезлик билан операция муолажасини ўтказиш талаб 
қилинади. 
Клиник кўриниши. Қизилунгач атрезияси бола тугулгандан кейинги 
дастлабки соатларда намоён бўлади. Касалликнинг энг эрта ва доимий 
белгиси бўлиб, оғиз ва бурун бўшлиғидан кўп миқдорда кушксимон 
шиллиқнинг ажралиб туриши ҳисобланади. Чақалоқда кўкариш хуружлари 
билан кечадиган, нафас етишмовчилиги белгиларининг ошиб бориши 
кузатилади, ўпканинг барча сатҳларида эшитиладиган аспирацияли 
зотилжамнинг бошланганлигидан ва унинг тезда кучайиб боришидан 
далолат беради. Аспирацияли зотилжам фақатгина сўлак аспирацияси билан 
боғлиқ бўлмай, балки кекирдак ва қизилунгач оқмаси орқали ошқазон 
ширасининг кекирдак ва бронхларга тушишидан келиб чиқади. Касаллик ўз 
вақтида аниқланмаганди қизилунгачнинг ёпиқ тугаган халтасида тўпланган 

---

30 
шиллиқ модданинг қизилунгач кекирдак оқмаси орқали трахеяга тушадиган 
ошқозон ва ун икки бармоқли ичакнинг шираси ҳисобига сариқ тус олади, 
оғиз ва бурун орқали чиқадиган шиллиқ ҳам шу рангда бўлади. Қизилунгач 
атрезиясида бола организмида юзага келадиган сув танқислиги, аспирацион 
зотилжам ҳисобига нафас олишнинг тезлашиши оқибатида яна ҳам 
чуқурлашади ва юрак қон-томир системаси томонидан ўзгаришлар чақиради, 
бу ўзгаришлар юрак уришини тезлашиши ва юрак тонларининг ўзгариши 
билан намаён бўлади. 
 
Қизилунгач атрезиясида ташхис куйишда оддий усул зондлаш ёки 
қизилунгачга ҳаво юбориш усулидан фойдаланилади. 
Зондлаш учун асосан одатдаги ингичка резинали 
катетер оғиз ёки бурун орқали қизилунгачга киритилади. 
Атрезияда у қизилунгач проксимал сигментининг бекилган 
кур қопча соҳасига тақалади. Етук туғилган чақалоқлар 
учун милкнинг юқориги чеккасидан 10-12 см, чала туғилган 
чақалоқлар учун эса 8-10 см. Бу вақтда шу нарсани 
унутмаслик керакки, катетер букилиб қолиши ҳисобига у 
ошқозонга ўтгандек туюлади. Шунинг учун катетерни 20-25 
см туширилганда чала туғилган чақалоқлар учун 20см, етук чақалоқлар учун 
24 см катетернинг учи оғиз бўшлиғидан қайтиб чиқади. Лекин бу натижани 
олиш учун қатъий ҳаракат қилиш қизилунгачнинг тешилишига олиб келиши 
мумкин. Шунинг учун қизилунгачга зонд туширилаётганда 8-10 см 
чуқурликда унинг эркин ўтишида қаршилик кузатилганда зондни ҳаракатини 
тўхтатиб Элефанд синовини ўтказиш керак. Бунинг учун 10-20 граммлик 
шприц ёрдамида зонд орқали ҳаво юборилади.
Ташхисни тасдиқлаш учун болага суюқлик ёки кўкрак бериб, нафас 
етишмовчилик аломатларини кучайишини кузатишни кўзда тутиш қўпол 
хато бўлиб, аспирацияли зотилжамни кучайтиради, холос. 
 
Операцияга тайёргарлик ташхис кўйилиши билан туғруқхонадаёқ 
бошланади. Аспирацияли зотилжам ва у туфайли юзага келадиган ўзгариш 
ҳамда асоратларни олдини олиш оператив муолажага тайёрлашнинг асосини 
ташкил қилиб, унинг давом этказилиши керак бўлган муддати ва 
тадбирларнинг тури боланинг умумий аҳволи, шунингдек диагноз қуйилиши 
муддатига боғлиқдир. 
 
Агар торокотомия вақтида сегметлар орасидаги диастаз 1,5 см дан кам 
бўлса тўғридан-тўғри анастамоз қўилади. Агар диастаз 1,5 см дан катта 
бўлса, Г.А Баиров усулида иккитомонлама эзофагостомия қўйилади. Бу кўп 
этапли операциянинг биринчи этапи бўлиб ҳисобланади.