Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

3 Bob. TISH PULPASINING YALLIG`LANISHI 
3.1. Pulpa yallig`lanishining bolalarda kechadigan klinik xususiyatlari. 
Tish pulpasining yallig`lanishining har xil yoshdagi bolalarda uchratishimiz 
mumkin. Chaynov tishlarda kesuvchi tishlarga nisbatan pulpa yallig`lanishi 5-6 
marotaba ko`proq uchraydi. 
Pulpitlarni chaqiruvchi asosiy sabab, kariyes davolanmaganligi oqibatida 
mikroblar va ularning toksinlarini yupqa dentin qavat va keng dentin 
kanalchalari orqali tish bo`shlig`iga pulpa to`qimasiga sizib o`tishi hisoblanadi. 
Bundan tashqari kimyoviy ta’sirot (kariyes davolanganda), mexanik travma 
(tishlar singanda, kariyes kovagi charxlanayotganda) va kamdan-kam hollarda 
mikroblarni infeksiya o`chog`idan qon orqali pulpa to`qimasiga olib kelishi 
hisobiga ham pulpa yallig`lanishi ro`y beradi. 
Bolalar yoshida sut va shakllanmagan doimiy tishlarda kechadigan 
pulpitlarning o`ziga xos qator xususiyatlari mavjudkim, bu xususiyatlar katta 
yoshdagi kishilarda uchramaydi. 
1. Sut va shakllanmagan doimiy tishlarda uncha chuqur bo`lmagan kariyes 
kovagi mavjud bo`lsa, pulpa yallig`lanishi sodir bo`lishi mumkin. Bunga yupqa 
dentin qavat, dentinning kam minerallashganligi va dentin kanalchalarining 
kengligi sabab bo`ladi. 
2. Bolalar yoshida pulpa to`qimasida yallig`lanish jarayoni tez tarqalib ketadi. 
Bunga pulpa to`qimasining yoshga qarab shakllanishi sabab bo`ladi. Bolalar tish 
pulpasida kattalarnikidan farqli o`laroq, hujayra elementlari, asosiy amorf 
modda ko`proqq bo`lib, tolali strukturalar oz miqdorda bo`ladi. Qon tomirlar 
bilan ta’minlanishining faolligi tezda ekssudatli jarayonning boshlanishiga olib 
keladi. 
Ildiz 
kanallarining 
kengligi, 
ko`pchilik 
hollarda 
apikal 
teshikning 
shakllanmaganligi, ildiz kanali to`qimasining toj pulpasi bilan bir xil struktura 
tuzilishi ham sodir bo`lgan ekssudat va mikroblar, ular toksinlarini tez tarqalib 
periodont to`qimasigacha o`tib ketishini ta’minlaydi. 
3. Bolalar yoshida surunkali pulpitlar o`tkir pulpitga nisbatan ancha ko`p 
uchraydi. Bunga sut tishlarida birlamchi surunkali pulpitlar sodir bo`lishi sabab 
bo`ladi. Cho`qqi teshigining kattaligi ildiz kanallarining kengligi va dentin 
kanalchalarining keng va qisqa bo`lishi ana shunga imkon yaratib beradi. Sanab 
o`tilgan shart – sharoitlar yallig`lanish ekssudatini tezda tarqalib ketishiga olib 
keladi. 
4. Yuqorida keltirilgan anotomik va fiziologik xususiyatlar bolalarning har xil 
yoshida bir xil pulpa yallig`lanishining har xil klinik belgilar bilan kechishiga 
sabab bo`ladi. Masalan yallig`lanishning o`tkir chegaralangan davri sut 
tishlarida, ildizi shakllanmagan doimiy tishlarda juda qisqa muddat, deyarli 

---

37 
simptomsiz kechsa, shakllangan ildizi doimiy tishlarda klinik belgilarining 
o`tkirligi bilan kattalardan farq qilmaydi. 
5. Bolalarda surunkali pulpitlar deyarli shikoyatsiz kechadi. Ayrim hollardagina 
bemor anamnezidan harorat va mexanik ta’sirotlardan shikoyat bo`lganligini 
aniqlaymiz. 
6. Bolalarda pulpaning yiringli yallig`lanishi belgilari barcha pulpitlarda 
patomorfologik usulda aniqlangan. Sababchilari bo`lib, aralash infeksiyadan 
agressivi, ko`pchiligini hosil qiluvchi stafilakokklar hisoblanadi. Bunda 
bolalarda immunogenez jarayonining susayishi, jarayonning keng ko`lamda tus 
olishi, sensibilizatsiya va avto sensibilizatsiya hollari, kuchli zaharlanish 
belgilari qayd etilishi mumkin. 
7. Kattalarnikidan farqli o`larok o`tkir va o`tkirlashgan surunkali pulpitlarda 
periodont to`qimasi yallig`lanish jarayoniga tortiladi. 
Sut tishlari va ildizi shakllanmagan doimiy tishlar pulpitida periodont 
to`qimasining yallig`lanish jarayoniga tortilishining sabablari bo`lib, pulpa 
to`qimasi tuzilishining o`ziga xos xususiyatlari, bar’er funksiyasini sustligi, ildiz 
kanallarining kengligi, apikal cho`qqi teshigining kattaligi hisoblanadi. Buning 
oqibatida periodont to`qimasiga virulent infeksiyaning va ular toksinlarining 
ekssudat bilan oqib kirishi, periodont to`qimasining to`liq shakllanmaganligi 
tezda yallig`lanish jarayoniga qo`shilib ketishiga olib keladi. 
8. Bola organizmining umumiy javob reaksiyasi pulpaning diffuz 
yallig`lanishida, asosan surunkali pulpitlarning o`tkirlashgan hollarida 
giperergik tus olishi mumkin. Bu o`z navbatida bola organizmi reaktivligi 
yuqoriligi, 
periodont 
to`qimasi 
strekturasining 
takomillashmaganligi, 
ekssudatsiyaga 
moyilligi, 
markaziy 
asab 
sistemasining 
mukammallashmaganligi, gormonal va umumiy immunitet holati, pulpa 
to`qimasining mikroblar bilan sensibilizatsiyasi bilan bog`liqdir. Yosh bolalarda 
bu jarayon harorat ko`tarilishi, bosh og`rigi, bo`shashish, uyquga tortilish, 
leykotsitlar sonini, eritrotsitlar cho`kish tezligining oshishi bilan kechadi.